مرضیه چهارمحالی اصفهانی

این نوشتار تلاشی است تا هم زمان با بررسی جایگاه آسیای مرکزی در سیاست خارجی جدید هند، منافعی که از همکاری های هند و این منطقه متوجه ایران می شود، مورد مطالعه و کندوکاو  قرار گیرد. در این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش هستیم که آسیای مرکزی چه جایگاهی در سیاست خارجی جدید هند داشته و رابطه هند با این منطقه برای ایران چه فرصت هایی به همراه دارد؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که آسیای مرکزی به واسطه موقعیت ژئوپلیتیک و منابع غنی انرژی، بازار و دسترسی به اروپا، برای هند جایگاه راهبردی دارد و دسترسی این کشور به منطقه از راه ایران منافع مشترک و انفرادی دو طرف را تحقق می بخشد. در این نوشتار با استفاده از روش کیفی و شیوه نمونه پژوهی و روندپژوهی با کاربست نظریه نولیبرال گرایی، موضوع را تحلیل می کنیم. یافته های نوشتار نشان می دهد که آسیای مرکزی برای هند از نظر ژئوپلیتیکی، اقتصادی و تجاری بسیار اهمیت دارد. تحولات اخیر افغانستان و روی کارآمدن طالبان، دستیابی هند به منطقه را از مسیر افغانستان با دشواری روبه رو کرده است. ازاین رو وابستگی هند به ایران برای رسیدن به آسیای مرکزی بیشتر می شود. ایران به دلیل ظرفیت های بالقوه خود می تواند مسیر مناسبی برای هند به آسیای مرکزی و فراتر از آن اروپا فراهم کند. از سویی، خود نیز از منافع همکاری منطقه ای بهره مند شود.

پایان جنگ سرد موجب همکاری های جدید بین کشورها شد. یکی از انواع همکاری، رژیم های بین المللی می باشد. وجود قدرت های نوظهور در منطقه مانند چین و هند و کشورهای افغانستان و ایران با یک گذشته تاریخی مشترک و ارزش های فرهنگی و پیوستگی اقتصادی، زمینه مناسب برای تشکیل یک رژیم بین المللی در منطقه را ایجاد می کند. بندر استراتژیک چابهار می تواند در مرکز این رژیم قرار گیرد. در این راستا این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که چابهار چه ظرفیت هایی برای تبدیل شدن به یک رژیم بین المللی دارد و عناصر مشترک برای همکاری در غرب آسیا چگونه تشکیل این رژیم را تسهیل می نماید؟ و فرضیه ای که در پاسخ به این پرسش مهم مطرح است مبتنی بر این واقعیت می باشد که چابهار به سبب موقعیت ژتواکونومیک و ژئواستراتژیک خود می تواند به یک رژیم بین المللی اقتصادی تبدیل شود و پیشینه روابط و ارزش های مشترک میان کشورهای منطقه، شکل گیری این رژیم را تسهیل می کند. این مقاله با روش تبیینی- تحلیلی و با استفاده از منابع ثانویه شامل کتب، مقالات و سایت های اینترنتی انجام می شود.

تحولات در نظام بین الملل و ظهور قدرتهای اقتصادی در قاره آسیا ، اهمیت این قاره را در نظم اقتصادی آینده جهان دو چندان نموده است. پروژه های همگرائی منطقه ای مانند "یک کمربند یک جاده" و "جاده کتان" توسط چین و هند، گامی بلند برای رسیدن به این هدف می باشند. کلید اصلی پروژه جاده کتان ، بندر چابهار است. این بندر که در کنار دریای عمان قرار گرفته ، فرصتی برای هند ایجاد می کند تا به مسیر باستانی جاده ابریشم و آسیای مرکزی و افغانستان بپیوندد . از سوی دیگر، چابهار به علت قرارگرفتن در کناره دریای عمان و اقیانوس هند، هند ، ایران و همچنین اسیا و اروپا را به هم وصل می کند و می تواند عامل مهمی در تسهیل همگرائی منطقه ای باشد. پرسش اساسی این پژوهش این است که چابهار چه نقشی در همگرائی منطقه ای دارد؟ و پروژه جاده کتان از چه جایگاهی در این همگرائی برخوردار است؟ فرضیه مطرح شده در پاسخ، این است که چابهار به علت موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو پولتیک ، نقش سازنده ای در ایجاد منافع مشترک و ایجاد همگرائی منطقه ای میان ایران، روسیه، کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان و هند دارد و پروژه جاده کتان نیز به واسطه جایگاه کلیدی در سیاست خارجی هند مبتنی بر "سیاست پیوستن به آسیای مرکزی" ، می تواند مکمل تحقق این همگرائی باشد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع اولیه و ثانویه شامل اسناد، گزارشها، کتب، مقالات و سایت های اینترنتی انجام می شود.