محمدکاظم نظری قره چماق

هدف در این جستار بررسی و تحلیل موضوع زائوم در ادبیات عامه است، زیرا ادبیات عامه بستری مناسب برای نمود زائوم بوده و هست و اساساً یکی از عناصر و موتیف های پرتکرار در ادب عامه، زائوم است. نمونه های این پژوهش از ادبیات عامه منطقه تربت جام انتخاب شده است. زائوم ( Zaum ) به واژه هایی گفته می شود که از منطق زبانی عدول کرده، فاقد معنا و مهمل اند، ولی با ایجاد موسیقی در شعر (نیز در امثال و حکم و ترانه ها) موجب انگیزش عاطفی و خوشایندی می شوند. در پژوهش های ادبی این اصطلاح از مکتب آینده گرایی روسی سرچشمه می گیرد. نخستین بار شفیعی کدکنی آن را وارد مطالعات ادبی فارسی کرد. بنابر تقسیم پژوهشگران، زائوم به سه دسته نشانه شناسیک، صرفی و آوایی تقسیم می شود. این تقسیم بندی براساس زائوم در سطح کلمه است که در ادبیات عامه دیده می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که زائوم در سطح مصراع (جمله) نیز اتفاق می افتد. «هیچانه ها» و «تزریق» نمونه زائوم جمله اند. زائوم گرچه بی معنی است، اما موجب تولید و افزونی موسیقی می شود .درنتیجه این موسیقی بار معنایی را جبران می کند. در بعضی شعرهای عامه که شاعر تبحر شعری بالایی ندارد، دست به خلق زائوم می زند. در شعر کودکان چون به موسیقی بیشتر از معنا پرداخته شده است، زائوم پررنگ تر است.

تلفیق روش سنتی تدریس با شیوه های نوین مبتنی بر کاربرد فناوری دیداری و شنیداری،  افزون بر روان سازی فرآیند یادگیری و تعمیق آن، می تواند اهداف حیطه عاطفی را نیز برآورده سازد. پژوهش بینارشته ا ی حاضر براساس «تلفیق» و«تعامل» حوزه های تعلیم و تربیت، روان شناسی، سینما و ادبیات نوشته شده است که از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه یازدهم دوره متوسطه دوم شهر تربت جام است که از این بین تعداد 60 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری شامل نمایش  فیلم عروسکی «افسانه ماردوش» در تدریس درس «کاوه دادخواه» از کتاب فارسی پایه یازدهم و پرسشنامه محقق ساخته است. پرسشنامه در سه حیطه تنظیم شده است: طبقه A  که یادگیری حیطه های شناختی و مهارتی در تدریس را می سنجند، طبقه B پرسش هایی که حیطه عاطفی و انگیزشی و الگوگیری را ارزیابی می کنند و طبقه C پرسش هایی که امکانات و توانایی های سمعی و بصری فیلم را در یادگیری مورد ارزشیابی قرار می دهند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در حیطه های شناختی و عاطفی، نمایش فیلم در تکمیل و ثبات یادگیری، آشنایی دانش آموزان با شاهنامه، رغبت آنان نسبت به کسب هویت ایرانی، الگوپذیری از شخصیت های شاهنامه و حس وطن دوستی تأثیر بالایی دارد. بیشترین تأثیردر علاقه دانش آموزان به استفاده از نام ها و واژه های اصیل ایرانی است و کمترین اقبال مربوط به جلوه های سمعی و بصری فیلم است.