کاووس خسروی

اسطوره ها در نگاهداشت فرهنگ و آداب و رسوم کهن ایران زمین جایگاه خاصی دارند. یکی از مهم ترین اسطوره های رایج در میان ساکنان بومی شهرستان های بویراحمد و دنا، اسطوره سفر کی خسرو، پادشاه کیانی ایران زمین به کوه دنا واقع در نزدیکی شهر سی سخت است . پژوهش حاضر براساس شیوه تاریخی تحلیلی و تطبیقی است که براساس مطالعات کتابخانه ای و مستندات و باستان شناسی انجام شده است. با توجه به اینکه اسطوره سفر کی خسرو نه تنها در افواه و اذهان مردم منطقه بویراحمد و دنا، بلکه در مناطق جغرافیایی و اسامی اماکن آن به وضوح می توان آن را دید و شنید و ازجمله اسطوره هایی به شمار می آید که نه تنها قرابت ماهوی آن را در اسطوره های سایر ملل می توان یافت بلکه در کتب تاریخی به ویژه شاهنامه فردوسی می توان آن را مطالعه کرد؛ به همین سبب پرداختن به مطالعه اسطوره ذکرشده ضروری به نظر می رسد. بنابراین مکان یابی نام های جغرافیایی اسطوره کی خسرو با اهداف و پاسخ به پرسش های اصلی پیش رو انجام پذیرفت: مهم ترین منابع مکتوب موثقی که به اسطوره سفر کی خسرو به کوه دنا اشاره کرده اند کدام اند؟ تا چه حد می توانیم درمورد اسطوره سفر کی خسرو به کوه دنا، به مدارک باستان شناختی استناد کنیم؟ علاوه بر شاهنامه فردوسی، در منابع دست اول تاریخی که در قرون سوم و چهارم هجری توسط مورخان اسلامی نوشته شده اند ازجمله ابن اثیر، حمدالله مستوفی، حمزه اصفهانی و گردیزی به اسطوره کی خسرو از منظر واقعه تاریخی اشاره شده است. از مهم ترین مدارک و شواهد باستان شناختی مرتبط با اسطوره کی خسرو، تل خسرو در نزدیکی یاسوج است که هانیس گاوبه، باستان شناس اتریشی آنجا را کاوش کرده است.

تحلیل روابط درون و برون منطقه ای هزاره سوم در جنوب شرقی فلات ایران با شبه قاره هند و میان رودان براساس سنگ های ارزشمند و قیمتی، مساله اصلی پژوهش حاضر است. یکی از مهم ترین راه های درک روابط و بر همکنش های اقتصادی- سیاسی جوامع اواخر پیش از تاریخ و آغاز تاریخی، مقایسه و مطالعه فرهنگ مادی است. با توجه به اینکه هزاره سوم ق.م در فلات ایران، دوره گستردگی بر همکنش ها محسوب می گردد، بسط و توسعه مبادلات اقتصادی- سیاسی در پیشرفت جوامع بسیار تأثیرگذار بوده است. در این خصوص محوطه های باستان شناختی شاخص در جنوب شرقی ایران شایان توجه هستند. محوطه های جنوب شرقی فلات ایران در روند تجارت، نقش واسطه صرف را بازی نمی کرده اند، بلکه بعد از وارد کردن مواد خام، با ساخت و پرداخت مواد تجاری و تبدیل آن به کالاهای آماده یا نیمه آماده آن را به سایر نقاط صادر می کرده اند. روش پژوهش حاضر براساس اطلاعات حاصل از کاوش ها و پژوهش های باستان شناسی حوزه مورد مطالعه و بهره گیری از منابع کتابخانه ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که چگونه توسعه روابط تجاری و به ویژه تجارت فرامنطقه ای به عنوان عاملی مهم در گسترش و توسعه استقرارهای هزاره سوم عمل نموده است.