مرضیه پوران

پیامبر اکرم (ص) پس از دوران فترت در اجتماعی جاهلی و فرورفته در عصبیت های قومی و تفاخرهای نژادی مبعوث شد؛ پیامبری «اُمّی» که هم خاتم پیامبران بود و هم مأمور پایان دادن به جاهلیت و اُمّیّت با معجزه ای از جنس کتاب و بیان و زبان. خاتمیت نبیّ و به تبع آن، وصف خاص و انحصاری «اُمّی» برای او، نظرگاه انبوهی از محققان بوده و نتایج گوناگونی را دربرداشته است. در این میان «بیسواد»، «غیر یهودی»، «منسوب به اُمّ القری» و «منسوب به اُمّ» وجوه معنایی غالب تری برای واژه اُمّی بوده اند.اما در نگاه به این مفهوم اگر به «سیاق» آیات قرآن (به عنوان منبع و مرجع این تعبیر) توجه شود؛ اگر «روح معنا»ی واژگان و «نظام مراتب» در کلمات و بستر بکارگیری آن ها درآیات و سور قرآن پررنگ تر دیده شوند؛ و در نهایت اگر نقش و تأثیر «زبان قرآن» نیز در نظر گرفته شود، تصویر روشن تری از آن به دست خواهد آمد. تصویر حاصل شده از این مفهوم در کنار جایگاه خاتمیت پیامبر (ص)، نشان از این دارد که اُمّیّت نبیّ متفاوت و فراتر از اُمّیّت سایر بشر است و مفهومی وحدت بخش و هم افزا و به گستره انسانیت و در واقع ناظر به بازیابی اصول فطری و مشترکات وجود بشر می باشد.