پریسا افقری

استاد شهید مطهری (1359 ش) یکی از اندیشمندان و حکمای شیعه، در حوزه اندیشه اصلاحی، احیای اسلام و تمدن سازی نوین اسلامی به شمار می رود. وی در حوزه های مختلف فرهنگ و تمدن اسلامی، نظریه های گوناگونی دارد که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که اصول استاد مطهری در نگاه به فرهنگ و تمدن اسلامی بر چه محورهایی استوار است و این مسئله مهم چه نسبتی با نظام سازی فرهنگی دارد. یافته های پژوهش نشان می دهد که استاد مطهری به ساخت نظام فرهنگی، تعلیم و تربیت و توانمند سازی و تقویت بنیه فکری مسلمانان با نگارش آثار گوناگون علمی و طرح اندیشه اسلامی تأکید داشت. از دیدگاه این اندیشمند هر نهضت اجتماعی در خطر رو در رویی با آفاتی همچون: نفوذ اندیشه بیگانه، تجدد گرایی افراطی، تداوم نهضت، نفوذ فرصت طلبان، ایهام در طرح های آینده و تغییر جهت دادن اندیشه می باشد. وی معتقد بود با شناخت آسیب های فرهنگی و عوامل مؤثر در این مسیر، برای ایجاد تحول فرهنگی، راهبردهای متعدد فرهنگی ضروری است. ایشان شناخت دقیق اجزای فرهنگ و تمدن اسلامی را در راستای برقرای نظام فرهنگی مطلوب قلمداد می کرده اند.

خوارج به دنبال علل سیاسی و مذهبی در اوایل قرن اول هجری ظهور کردند. سرانجام به شعب گوناگون تقسیم گردیدند و در نقاط مختلف اسلامی پراکنده شدند. از این گروه می توان به عنوان یکی از جریان های مؤثر در تحرکات دنیای اسلام در قرون اولیه هجری نام برد، که قیام های گسترده ای علیه خلفای اموی و عباسی ترتیب دادند. در دوران خلافت هارون الرشید عباسی شورش های بسیاری رخ داد که منجر به پیدایش حکومت های مستقل از خلافت عباسی شد. در این بین، قیام های خوارج به ویژه در شرق و جنوب شرقی ایران از پرزحمت ترین این شورش ها بوده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی چگونگی پیدایش خوارج در اوایل قرون اسلامی، مهم ترین عقاید ظاهربینانه ی این گروه مارق، چگونگی انتشار و تفرقه آن ها در سرزمین های اسلامی و تحرکات خوارج در اوایل دوره ی عباسی در ایران به خصوص در دوره ی هارون الرشید پرداخته است.