علیرضا شه بخش

فرآیند جهانی شدن تأثیر چشم گیری بر ساختار فعالیت های اقتصادی و اشتغال بر جای گذارده و همچنین بر نقش و اهمیت شهرها و به ویژه کلان شهرها به مثابه نیروی محرکه توسعه اقتصادی- اجتماعی در مقیاس ملی و منطقه ای افزوده است. لذا هدف پژوهش حاضر مطالعه و تحلیل راهکارهای ایجاد ساز و کار ورود کلان شهر تهران به فرایند جهانی شدن می-باشد. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و نوع تحقیق کاربردی است. جهت بررسی راهکارهای ایجاد ساز و کار ورود کلان شهر تهران به فرایند جهانی شدن با استفاده، از روش دلفی استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات ابتدا با استفاده از مصاحبه با نخبگان و کارشناسان ابعاد و مقوله های اصلی تعیین و بعد به تفسیر هر یک از آنها پرداخته شد. طبق نتایج در مرحله کدگذاری باز 49 مفهوم از متون مصاحبه استخراج گردید. در مرحله بعد، کد های اولیه به علت تعداد فراوان آنها به کد های ثانویه تبدیل شد، در این مرحله شاخص ها به دو بعد اصلی (سیاست های کلان ملی و سیاست های مدیریت شهری) و 12 مقوله (بهبود فضای کسب و کار، ایجاد مناطق تجارت آزاد در نقاط مختلف کشور، انعقاد پیمانهای تجاری بین المللی و منطقه ای، ترکیب بخش خصوصی و دولتی، حضور دولت در بخش ایجاد زیر ساخت ها، جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، عضویت در سازمان تجارت جهانی، اولویت جهانی شدن با اقتصاد، افزایش اختیارات استان ها در اداره امور، توسعه و گسترش خدمات پیشرفته تولید، کاهش مهاجرت افراد غیر متخصص به تهران، با بهبود فضای کسب کار، سهولت و جذب سرمایه گذاری خارجی) تقسیم بندی شدند.

شناخت سازوکار فضای جغرافیایی شهرها، در مواجهه با ابر فرآیند جهانی شدن، از مهمترین رویکردهای مربوط به تحلیل های فضای جغرافیایی می باشد. پژوهش حاضر با درک این نکته و در نظر گرفتن اهمیت کلانشهرهای کشورهای درحال توسعه، تهران را در کنار شانگهای که یکی از الگوهای موفق جهانی شدن می باشد، با هدف یافتن سازوکار فضای جغرافیایی این دو شهر و ارائه مدل بومی جهانی شدن، انتخاب نموده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی، تحلیلی و استنباطی می باشد، که با بهره گیری از مبانی نظری، اخذ نظرات کارشناسان از طریق روش دلفی و سنجش استنباطی متغیرهای جهانی شدن، با استفاده از آزمون (Man-witny)، در محیط نرم افزار SPSS به بررسی آن پرداخته شده است. نتایج حاصل که به صورت دو معادله بیان شده است، بازگو کننده تفاوت مولفه یکپارچگی فرآیندهای اقتصادی، ارتباطی، اطلاعاتی و پیوستگی مکانی آنها در سامانه جهانی با سامانه غیرجهانی می-باشد. نتیجه بررسی متغیرهای جهانی شدن در دو شهر تهران و شانگهای نشان می دهد که بیشترین میزان اختلاف به ترتیب مربوط به متغیر حجم تجارت بین الملل، گردشگری خارجی، ضریب نفوذ اینترنت، تعداد شعبات بانکهای خارجی، تعداد شعبات شرکت های چند ملیتی وسرمایه گذاری مستقیم خارجی می باشد. لذا از نظر توصیفی، تحلیلی و استنباط آماری، نتایج گویای ساز و کار متضاد فضای جغرافیایی شانگهای و تهران می باشد.