محبوبه آسیمه

بدون تردید به دنبال اجرای هر پروژه عمرانی در بستر طبیعت، ارزیابی اقدامات و بررسی پیامدهای آن به منظور رفع نواقص و بهبود کارهای آتی ضروری است. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی طرح آبخیزداری از دیدگاه روستاییان حوضه آبخیز گرم آباد استان فارس در سال 1400 انجام گرفت. این پژوهش به روش پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل همه سرپرستان خانوار (895N=) در روستای گرم آباد واقع در شهرستان مرودشت استان فارس بودند که از میان آن ها 112 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخت بود که روایی صوری آن بر اساس نظرات تعدادی از متخصصان موضوعی تأیید شد و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه 0/65-0/84 به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که در حیطه اثرات زیست محیطی، چهار دسته عوامل ایجاد چشم انداز زیبا و بهبود زیرساخت، کنترل فرسایش و افزایش سطح مراتع، بهره برداری از نزولات آسمانی، و کنترل سیلاب و بهبود وضعیت بهداشتی روستا توانستند 67/88 درصد از واریانس اثرات زیست محیطی را تبیین نمایند. پنج عامل در حیطه اقتصادی شامل افزایش میزان و سطح تولید، کاهش هزینه های تولید، افزایش مالکیت و دارایی ها، افزایش اعتبارات و توسعه روستا و اشتغال و درآمدزایی از مهم ترین اثرات اقتصادی طرح آبخیزداری بودند که در مجموع 71/80 درصد از واریانس را تبیین نمودند. در حیطه اجتماعی نیز پنج دسته عوامل مشارکت و همکاری، تثبیت جامعه، افزایش آگاهی، پیگیری نهادی، و تبادل فرهنگی توانستند 69/56 درصد از واریانس را تببین نمایند.

با توجه به اهمیت یکپارچه سازی اراضی در توسعه و بهبود وضعیت کشاورزی به لحاظ افزایش تولید محصولات کشاورزی، ارتقای سطوح درآمدی کشاورزان و تقویت و بهبود فعالیت های تعاونی و گروهی، شناسایی موانع و مشکلات اجرای این طرح و رفع آنها ضروری می باشد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف تحلیل موانع و مشکلات یکپارچه سازی اراضی مزروعی و تعاونی نمودن فرآیند تولید در روستاهای شهرستان زرقان انجام گرفت. جامعه ی مورد مطالعه، کشاورزان شهرستان زرقان واقع در استان فارس بودند که ۳۸ نفر از آنان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند. داده های پژوهش با استفاده از مصاحبه ی نیمه ساختارمند جمع آوری و در قالب سه مرحله: کدگذاری باز، محوری و انتخابی با کمک نرم افزار MAXQDA مورد تحلیل قرار گرفت و در قالب چهار دسته موانع اصلی طبقه بندی گردید که شامل موانع زراعی، موانع اجرایی، موانع اقتصادی و موانع اجتماعی فرهنگی بودند. در پایان با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهادهای به منظور توسعه ی این طرح ارائه شد.

با توجه به محدودیت زمین های حاصلخیز در کشور، رشد روز افزون جمعیت و افزایش تقاضا برای مواد غذایی، تجمیع قطعات و یکپارچگی کشت برای استفاده ی مطلوب تر از زمین های حاصلخیز ضروری است. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش طرح تسطیح و یکپارچه سازی اراضی در شهرستان زرقان واقع در استان فارس بود. جامعه آماری این پژوهش پیمایشی ۶۰۲ نفر از کشاورزان شهرستان زرقان بودند که از این میان تعداد ۱۹۰ نفر ( ۷۲ پذیرنده و ۱۱۸ نپذیرنده طرح تسطیح و یکپارچه سازی اراضی) با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی صوری آن بر اساس نظر متخصصان تأیید شد و پایای آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه (بین 82/0 تا 86/0) به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار 〖 spss〗_(v_23 )مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد مهم ترین تفاوت بین پذیرندگان و نپذیرندگان طرح تسطیح و یکپارچه-سازی اراضی سن، تحصیلات، سابقه کشاورزی، تعداد قطعات مزرعه، فاصله تا مرکز خدمات، استفاده از عوامل ارتباطی اطلاعاتی، برخورداری از خدمات فنی ترویجی، مشارکت در نهادهای روستایی، دسترسی به اعتبارات، پوشش بیمه اراضی، اندازه زمین تحت مالکیت، درآمد کشاورزی، عملکرد تولید می باشد. همچنین دیگر یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تابع تحلیل تشخیصی می تواند با دقت و مطلوبیتی بالا، کشاورزان پذیرنده تسطیح و یکپارچه سازی اراضی را از نپذیرندگان طبقه بندی کند. از مجموع متغیرهای که وارد مدل تشخیصی شدند مشارکت در نهادها، استفاده از عوامل ارتباطی اطلاعاتی، درآمد کشاورزی، سطح زیر کشت، میزان زمین تحت مالکیت، فاصله تا مرکز خدمات، پوشش بیمه اراضی از مهم ترین متغیرهای متمایز کننده دو گروه پذیرنده و نپذیرنده طرح تسطیح و پکپارچه سازی اراضی بودند.