نیلوفر اردم

فعالیت گسترده گروه تروریستی داعش طی سال های 2018-2014 در عراق و سوریه با واکنش های مختلفی مواجه شد. هدف اصلی در این مقاله بررسی سیاست خارجی ایران در قبال داعش در قالب روش توصیفی – تحلیلی و در چارچوب نظریه موازنه تهدید است. این سوال اصلی را مطرح می کند که رویکرد سیاست خارجی ایران در قبال گروه داعش چگونه است و چه راهکارها و چالش هایی را در برمی گیرد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که سیاست خارجی ایران در قبال داعش، به طور کلی از برداشت ایران از تهدید داعش شکل گرفته است. برداشت تهدید داعش از سوی ایران، دارای چهار شاخص عمده مجموع قدرت، نزدیکی جغرافیایی، قدرت تهاجمی و نیات تهاجمی است. در این راستا سیاست خارجی ایران در برابر داعش شکلی امنیت محور به خود گرفته است که از ویژگی های متعددی نظیر حضور فعال نهادهای نظامی در سیاست خارجی و تاکید بر بازدارندگی برخوردار است. در عین حال، سیاست خارجی ایران در قبال داعش با چالش هایی نیز مواجه است که مشکلات داخلی و شکاف های اجتماعی کشورهای درگیر، کارشکنی های بازیگران منطقه ای و راهبرد آمریکا در ایجاد جنگ های نیابتی و ائتلاف علیه تروریسم از آن جمله است.

منطقه خاورمیانه طی دو دهه اخیر با تحولات و چالش های عمده ای مواجه بوده است. یکی از این تحولات افزایش قدرت منطقه ای و گسترش نفوذ ژئوپلیتیک ایران در بین کشورهای منطقه به ویژه از سال 2005 تاکنون است. در مقابل تشکیل و قدرت گیری گروه های تروریستی تکفیری که داعش به عنوان مهم ترین آنها محسوب می شود نیز از چالش های عمده این منطقه است. هدف اصلی در پژوهش حاضر بررسی ایجاد توازن از سوی کشورهای منطقه ای به وسیله حمایت از داعش در برابر افزایش قدرت منطقه ای ایران است. بر این اساس این پژوهش در قالب روش توصیفی – تحلیلی و با بکارگیری نظریه نوواقع گرایی تهاجمی این سوال اصلی را مطرح نموده است که مهم ترین رویکرد بازیگران منطقه ای عربستان، ترکیه، اسرائیل در قبال داعش چیست و چگونه می توان آن را تبیین نمود؟ در مقابل این فرضیه را مطرح می کند که از آنجا که شرایط کلی منطقه خاورمیانه در فضای موازنه قرار دارد، به نظر می رسد یکی از اهداف بازیگران فوق در این فضا، موازنه در مقابل ایران بوده و به داعش به عنوان ابزاری برای دستیابی به منافع خود در این چارچوب می نگرند. یافته های پژوهش نشان می دهد که به نظر می رسد بازیگران فوق در روند توازن منطقه ای به حمایت از داعش به عنوان ابزاری در جهت افزایش قدرت در ایجاد توازن در برابر ایران می نگرند.