حسام الدین نقوی

میراث مکتوب محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی در شمار نخستین آثار واقعگرایانه پژوهندگان ایرانی در زمینه تاریخ خلیج فارس بشمار می آید. سدید در نوشته ها و پژوهش های پرشمار خود، به شیوه یی علمی و نقادانه به شرح رویدادها و واقعیت های موجود در همه ابعاد طبیعی، جغرافیایی و انسانی خلیج فارس پرداخته است. وی در این زمینه، تمامی وجوه مشترک فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهرها و آبادی های شمالی و جنوبی خلیج فارس را مورد مطالعه قرار داده است. افزون بر این نگاه جهان شمول، سدیدالسلطنه برخلاف اینکه دولتمردی قاجاری بود، برای تاریخ نگاری این منطقه، تنها به وقایع نگاری و گزارشنویسی اکتفا نکرده است. او برخلاف منشیان و تاریخ نویسان حقوق بگیر درباری حکومتهای پیشین و سلف خود، به تشریح و توصیف دقیق و تجزیه و تحلیل علمی و نتیجه گیری از این رخدادها نیز دست زده است. این مقاله به شیوه توصیفی، تطبیقی و تحلیلی، رویکرد نوجویانه این مورخ را با متنکاوی و جستجو در لابه لای بیشتر متونی که او از خود بجای نهاده، مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که این بزرگمنش خودساخته، نه تنها با تمامی اصول و روشهای تاریخ نویسی مدرن؛ بلکه با درنظرگرفتن شاخصترین عناصر و مولفه های متداول و شناخته شده آن روز (که در متن مقاله بدان ها اشاره می شود)، با نگرشی متفاوت و با خردورزی و ذهن جستجوگر خود برای نخستین بار به نگارش تاریخ نوین خلیج فارس همت گماشته است.