نرگس علایی بخش

معماری دست کند نیز مانند سایر شاخه های معماری، دارای خطوط ارتباطی محکمی با فرهنگ مردم و زندگی روزمره آن ها است که گرچه در نگاه اول، ساده و ابتدایی به نظر می رسد، ول ی درواقع توسط مردمی ساخته شده که همه ه وش و ظرفیتش ان را ب رای س اختن آن ها به کار گرفته اند. این نوع معماری یکی از نمونه های بارز تعامل با طبیعت و یا معماری گره خورده با بستر طبیعی است. در بخش دست کند روستای آب اسک، مردمان گذشته برای رفع نیازهای روزمره خود اقدام به ایجاد عناصر معماری متنوعی در این محل کرده اند که هرکدام در شکل و شمایلی خاص در معماری این بخش نقش مهمی ایفا می کند. برخی از این عناصر در داخل فضای دست کندها (اتاق ها) و برخی در خارج از اتاق ها ایجاد شده اند. عناصر محیطی شاخصی که بر شکل پذیری کالبد روستا اثرگذار هستند، جغرافی ا، امنیت، جاودانگی و دین است ک ه عام ل جغرافی ا نس بت ب ه دیگ ر عوام ل، بیشترین تأثیر را در فرم سازه های دست کند گذارده است؛ هرچند که تأثیر دیگر عوامل را نمی توان نادیده گرفت. پژوهش حاضر درراستای پاسخ به این پرسش است که عناصر مرتبط با سبک زندگی افراد در این دست کندها چه بوده است؟ روش بررسی این پژوهش، موردی از نوع میدانی و توصیفی است و در بخش دست کند روستای آب اسک، به معرفی و تحلیل عناصر و جزئیات معماری در این دست کندها، ازجمله: پارف، ایوان، سکو، در، پنجره، رف و طاقچه، اجاق، آخور، اخیه و... پرداخته است. در پایان، این پژوهش نشان خواهد داد که مردمان گذشته این منطقه با مهارت بالا در تعامل با طبیعت توانسته اند بیش از 170 واحد دست کند در این محل ایجاد کنند که در 5 گروه موردمطالعه قرار گرفتند. جهت گیری نما در این مجموعه از جنوب تا شمال شرقی انجام شده که در ارتباط با بادهای منطقه و جهت تابش آفتاب، انتخاب حساب شده ای بوده است و گاهنگاری مجموعه با توجه به سفال ها و متون تاریخی، به دوران تاریخی-اسلامی قابل تاریخ گذاری است.

استفاده ازانرژی هیدرولیکی در اشکال مختلف آن در ایران از گذشته معمول بوده است. یکی از موارد استفاده از این نوع انرژی، آردکردن گندم؛ جو؛ برنج و... با استفاده از آسیابهای آبی است که در ایران همواره و در نقاط مختلف مورد استفاده قرار میگرفته است. انجام مطالعات علمی، به منظور شناخت بیشتر این آثار کهن، بعنوان جزئی از پیشینه تمدن کشورمان، موجب شد تا با بازخوانی اسناد تاریخی موجود، مطالعات کتابخانه یی و میدانی (در منطقه سواحل خلیج فارس) به این مهم بپردازیم. در راستای این پژوهش، آشنایی کامل پیشینیان ایران زمین (ساسانیان) با قابلیت آب و علم هیدرولوژی که موجبات ساخت آسیابهای آبی (برای رفع نیازهای فیزیکی و روزمره مردم) را فراهم آورده، نشانه پیشرفت تکنولوژی و علم هیدرولیک روز در دوره ساسانی است. بطور کلی آسیابهای آبی سواحل خلیج فارس از یک سنت ساخت معماری مشترک تبعیت میکند که نشان دهنده فرهنگ مشترکی در شیوه های ساخت آنهاست.