حیدر غلامی

این مقاله با هدف شناخت وضعیت و موقعیت خلیج فارس، کرانه ها و پس کرانه های آن، در دوره حکومتهای سلوکیان و اشکانیان، با استفاده از منابع کتابخانه ای و براساس ترکیبی از روشهای تحقیق توصیفی و تحلیل محتوا به نگارش درآمده است؛ اگرچه به موقعیت منطقه خلیج فارس در نتیجه هجوم سپاهیان اسکندر آسیبهای جدی و جبران ناپذیری وارد شد، اما اهمیت آن در تحولات سیاسی، اقتصادی ایران همچنان محفوظ مانده است. چنانکه در دوره سلوکیان، امنیت دریایی تأمین گردید؛ شهرها و بنادر زیادی با نام سلوکیه و اسکندریه در مناطق حساس نظامی و بازرگانی آن ساخته شد و تجارت با کشورهای دیگر از جمله هند و اروپا رونق یافت. در مجموع اقدامات سلوکیان در خلیج فارس نشان میدهد که آنان اهمیت سیاسی، اقتصادی خلیج فارس را دریافته و در جهت رونق و آبادانی آن گامهای مؤثری برداشتند. موقعیت خلیج فارس؛ سواحل؛ جزایر و بنادر آن، در طول مدت طولانی فرمانروایی اشکانیان، اگرچه با افت وخیزهای فراوانی همراه بود، ولی در مجموع با توجه به اینکه حکومت اشکانی به بازرگانی خاور و باختر و اقتصاد خارجی، توجه ویژه داشت، بر اهمیت و موقعیت خلیج فارس نیز بیش از پیش افزوده شد. چنانکه در بین سالهای 174 - 134 ق.م، همزمان با سلطنت مهرداد اول اشکانی، خلیج فارس از نظر سیاسی- تجاری موقعیت ممتازی پیدا کرد. در یک جمع بندی کلی میتوان گفت که در دوران فرمانروایی اشکانیان نقش ترانزیتی ایران از طریق خلیج فارس اهمیت بیشتری پیدا کرد؛ تا آنجا که این آبراهه مهم، در تجارت بین ایران با چین و از طرفی چین و روم، جایگاه ویژ ه ای را در نظام اقتصادی کشور احراز نمود.