علی دل زنده روی

آینه کاری، هنری غنی و بهره مند از شگفتی آفرینی هنرمندان آینه کار ایرانی است. این هنر گرچه در بستر عرفان اسلامی خلق شده است، اما نگرش و ظرافت هنر بومی ایران که در ابنیه تاریخی و مذهبی تجلی یافته را در پیکره خود دارد. هنرمند آینه کار، براساس مکان قرارگیری آینه و طبق نقوش مورد نظر، دست به برش و تراش آینه می زند. قطعات برش داده شده اغلب به شکل های مختلف هندسی هستند که با حفظ تقارن، در زوایای مختلف و هماهنگ به صورت برجسته یا فرو رفته در فضای دیوار، سقف، گنبد و... قرار گرفته اند. این قطعات موزون هر آنچه در پیش روی آن ها قرار بگیرد را به مثابه نوازندگان یک ارکستر موسیقی که با هارمونی یک قطعه را می نوازند، بازنمود می کنند. فضای آینه کاری شده، نه تنها از منظر زیباشناختی یک اثر هنری مجرد تلقی می شود، بلکه به دلیل ارتباطی که فرد با قطعات آینه در این فضا برقرار می کند، شباهت با نوعی از هنر مفهومی نیز دارد. همچنین این طور به نظر می رسد که فضای آینه کاری شده، تمثیلی از عالم مُثُل است. سوالات در این پژوهش عبارتند از «هنر آینه کاری چیست و بیان گر چه مفهومی است و همچنین صورت و معنا در هنر آینه کاری به چه صورتی تجلی یافته است؟» و همچنین ضمن بررسی خاستگاه ظهور آینه کاری، به ارتباط آن با هنر اسلامی در بستر معماری اسلامی پرداخته می شود و در خصوص صورت و معنای نهفته در این هنر و ارتباط آن با هنر مفهومی، مباحثی تشریح می گردد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.

تابلو نقاشی «مادرِ ویسلر» اثر جیمز ویسلر، نمایشی مینیمال از شکوه، جایگاه و احساسی است که مادرِ ویسلر در نقش یک زن، یا مادر به وی (نقاش) القاء کرده است. این اثر سرشار از تضاد، تقابل و در عین حال هماهنگی است؛ تقابل رنگ ها و تضاد بین خطوط افقی و عمودی که شاید این موارد، نمادی از تفاوت در دیدگاه های مادر و فرزند باشد. ترسیم و تصویر کردن نیم رخ مادر نیز شاید مفهومی معنوی بین مادر و فرزند را نشان بدهد؛ اما بیشتر باعث ایجاد تاکید بصری شده است. این موارد آنچنان نمادین در اثر نمود پیدا کرده که تابلو مادر ویسلر به «مونالیزا ویکتوریایی» مشهور شده و یکی از شناخته شده ترین آثار هنری امریکایی قلمداد می شود و در فرهنگ عامه نیز نمادین شده است. تابلو مادر ویسلر و شمایل تمثیل گونه ی آن که شاید برداشتی از تابلو مونالیزا باشد، تلاش موفقی برای تبدیل سمبلیک یک زن به یک اسطوره است. در واقع ویسلر و داوینچی، به نوعی یک سوژه و زن را ستایش کرده اند. در این پژوهش با در نظر گرفتن این سوالات که جیمز ویسلر در تابلو «مادر ویسلر» چه نمادهایی را به تصویر کشیده و ترکیب بندی کلی اثر به چه صورت است و آیا خلق این تابلو با توجه به ترکیب بندی نوآورانه ای که دارد، به صورت ناخودآگاه بوده یا زاییده تفکر پیشین هنرمند است و اینکه آیا بین آثار «مادر ویسلر و مونالیزا» ارتباطی وجود دارد یا خیر؟ تحلیل و بررسی صورت گرفته است. روش پژوهش این مقاله توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.