حمیدرضا شیبانی

نخستین گام برای فهم معنی عبارات و ابیات در متون، پی بردن به  معانی صحیح و ترکیبات به کاررفته در آنهاست. در این مقاله به مضامین و مفاهیم واژه صحرا در کلیات سعدی پرداخته شده است. ضمن بررسی مترادف های معنایی این واژه در فرهنگ لغت، به برداشت متون و غزلیات سعدی که واژه صحرا در آنها به کار رفته، نیز پرداخته شده است. پژوهش پیش رو می کوشد با مقایسه مضامین به کاررفته این واژه در کلیات سعدی و مترادف های معانی آن در فرهنگ لغت، به هدف نشان دادن جلوه ای نو از واژه «صحرا» نائل شود. امروزه واژه صحرا اغلب تداعی گر محلی بی آب و علف و مسیری بس طولانی و طاقت فرساست؛ چنین مفهومی در زمانه سعدی، تداعی گر مسیر رسیدن به حرم عشق یعنی «کعبه» بوده است. درحالی که در همان زمان، واژه صحرا در ذهن اغلب عوام یادآور تفرجگاهی سرسبز و پر آب و علف بوده است و همگان میل به گذراندن اوقات فراغت خویش در آنجا داشته اند. این پژوهش به بررسی مضامین واژه صحرا در کلیات سعدی و نیز همنشینی دیگر واژگان با واژه صحرا به روش تحلیل محتوا پرداخته است. این مقاله با هدف وا کاوی و تبیین نگاه سعدی به منظر صحرا، تلاش دارد به بیان تفاوت های ذهنی و بوم شناسانه جامعه ایرانی بپردازد. یافته های این نوشتار نشان می دهد در سروده های سعدی، تفاوت های دیدگاه منظری نهفته است.

جزیره لاوان از جزایر تاریخی و نفت خیز ایران در نزدیکی سواحل شمالی خلیج فارس است که در بستر تاریخ تحولات زیادی را از نظر اجتماعی و اقتصادی پشت سر گذاشته است. مردم آن روزگاری از طریق صید مروارید و ماهی امرار معاش می کردند و در زمانی دیگر، اقتصاد این جزیره به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر کشف نفت قرار گرفت. تحولات جمعیتی مختلفی از جمله مهاجرت های پی در پی بر ساختار اجتماعی این جزیره تأثیر بسیاری گذاشت. این مقاله با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای و مشاهدات میدانی به بررسی ساختار جغرافیای تاریخی و تاریخ اقتصادی این جزیره با تأکید بر نفت و پالایشگاه های نفتی می پردازد. تاریخ اقتصادی جزیره لاوان، به ویژه تحولات صنعت نفت و چگونگی تأسیس این صنعت در این مکان از دیگر مباحث مهم این مقاله است. با وجود منابع اقتصادی سرشار، جزیره لاوان دارای جمعیت محدودی است که همگی آن ها نیز در بخش صنعت نفت این جزیره اشتغال ندارند. در مجموع، به رغم منابع اقتصادی بسیار، این جزیره فاقد توسعه موزون در زمینه های متفاوت اجتماعی و اقتصادی است.