رضوان علیمحمدی

تحریم یکی از ابزارهای اجبار کننده بین المللی دولت ها برای تغییر در رفتار آنهاست. این ابزار در واقع مبتنی بر نفی اصل برابری دولت هاست که یک یا چند کشور علیه دیگری وضع و از او می خواهند تا تغییرات اساسی و بنیادین در ساختارها، هنجارها و رفتارهایش اعمال کند. جمهوری اسلامی ایران از زمان تاسیس، مورد تحریم های یکجانبه ایالات متحده و متحدان غربی اش قرار گرفته و امروزه سخت ترین تحریم ها بر آن اعمال شده است. این تحریم های اقتصادی با تحت الشعاع قرار دادن ابعاد مختلف حقوق بشر تاثیرات سوء بسیاری بر شهروندان برجای می گذارد. این نوع تحریم ها، ناقض اصل همزیستی مسالمت-آمیز در روابط بین الملل است که مستلزم احترام به اصول سیاسی حقوق بین الملل یعنی تساوی حقوق، عدم مداخله، همکاری و دوستی، احترام به استقلال و تمامیت ارضی دولت ها در میان اعضای جامعه بین المللی است. بدون تردید تحریم های یکجانبه آمریکا مغایر با تضمین صلح و امنیت جهانی، همبستگی ملل، به رسمیت شناختن حق تعیین آزادانه سرنوشت و عدم توسل به زور در روابط بین المللی در پرتو منشور سازمان ملل متحد است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی تبیین شده که تحریم های اقتصادی یکجانبه آمریکا و حتی تحریم هایی که در چارچوب شورای امنیت صورت گرفته، ابعاد مختلف حقوق مندرج در اسناد بین المللی حقوق بشر من جمله حق حیات را تضییع کرده و سطح آموزش، رفاه و بهداشت را در زمینه هایی مثل حق کار، غذا، استانداردهای زندگی مطلوب، توسعه و تعیین سرنوشت و ... تحت الشعاع بسیار قرار داده است.

هواپیماهای بدون سرنشین همانند سایر ابزار و وسایل نظامی تابعی از قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه هستند. لذا بررسی مشروعیت یا غیرقانونی بودن بکارگیری این هواپیماها در چارچوب قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه و مخاصمات مسلحانه ضروری است. در این راستا اصول تفکیک، تناسب و احتیاط و قابلیت اعمال آنها بر هواپیماهای بدون سرنشین بررسی خواهد شد. نگاهی بر قواعد حقوق بین الملل بویژه حقوق بشردوستانه حاکی از این مطلب است که بطورکلی استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین بالذات ممنوع نیست و این هواپیماها به خودی خود ناقض اصول و قواعد حقوق بشردوستانه نیستند. از آنجا که هواپیماهای بدون سرنشین بعنوان وسیله و ابزار جنگی ملحوظ شده و سلاح محسوب نمی شوند لذا مقررات ناظر بر کنترل تسلیحات بر آنها اعمال نمی شود و جزء سلاح های ممنوعه تلقی نمی گردند. بلکه بعنوان ابزار و ادوات جنگی و در راستای تحقق شیوه های درگیری باید قادر به رعایت اصول و قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه مخصوصا اصل تفکیک باشند. اینکه آیا هواپیماهای بدون سرنشین بطورکلی قادر به رعایت این قواعد و بایدها و نبایدهای حقوق مخاصمات مسلحانه هستند و هرگونه استفاده از آنها منطبق با این قواعد است حکم کلی نمی توان داد. بلکه بر این امر مبتنی است که هواپیما با چه هدف و چه قابلیت ها و کارکردهایی و در چه اوضاع و احوال و شرایطی و با چه شیوه کنترلی بکار گرفته می شود.