یوسف مهریان

مدرنیسم از صدر مشروطه تا امروز به عنوان بازیگر اصلی موثر جریان ها در ایران بوده است . نفوذ عقل گرایی و احساس تعلق و سروری به دنیا که بر گرفته از پوزیتویسم قرن نوزدهم بوده باعث ترک خوردن سنت در جامعه ایران گردید . چالش مدرنیته با اسلام گرایی و ناسیونالیسم ایرانی ، جریان ها و گفتمان های مختلفی را در جامعه ایجاد نمود . جریان روشنفکری سکولار نمونه ای از این چالش می باشد . بطور نمونه تحول روانشناسی در دو شخصیت روحانی سید احمد کسروی و سید حسن تقی زاده قابل مشاهده می باشد این دو نفر در یک خانواده روحانی سنتی متولد شده و در اثر این تحول رخت روحانیت را بر انداخته پرچمدار تجددطلبی می شوند . دیدگاه ها و مواضع هر سه جریان اسلامگرایی ، تجدد طلبی و ناسیونالیسم ایرانی در چالش میان سنت و تجدد در حین و پس از مشروطه برای اولین بار در ایران ظهور یافت.

مواجهه ایرانیان با مدرنیته یکی از مباحثات مجادله آمیز چند دهه اخیر در فضای روشنفکری ایران بوده است . این مباحثات از زاویه های مختلف با ایجاد دیدگاه های متفاوت در بین روشنفکران قابل بررسی و تحلیل می باشد . فضای قرن نوزدهم ، نفوذ و رخنه مدرنیته، بدون درنظرگرفتن ملاحظات و مسایل داخلی با چالش های فکری زیادی همراه بوده است. چالش با اسلام گرایان سنتی و ناسیونالیسم ایرانی موجب شد که برخی افراد سنت گرا همچون سید احمد کسروی و سید حسن تقی زاده که هر دو از روحانیان سنتی بودند دچار دگراندیشی عمیقی گردند. مقاله حاضر با بهره گیری از نظریه هرمنوتیک و روانشناسی شخصیت هورنای و در پاسخ گویی به علل و عوامل و چگونگی این دگراندیشی بصورت توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای این فرضیه را مورد آزمون قرار خواهد داد که شرایط محیطی ، تربیت بی محتوا و خشک خانواده ، تاثیرپذیری روانی و برخی برخوردهای تعصب آمیز سنت گرایان و عدم ارائه ایده و الگوی نو در آن شرایط، موجب دگراندیشی و بعدها حتی مقابله با اسلام گرایان در میان این افراد گردیده است . کلید واژه : اسلام، مدرنیته ، ناسیونالیسم ، کسروی و تقی زاده، هرمنوتیک، روانشناسی هورنای