ابوالفضل اخباری

هیدروپلیتیک ترکیبی متوازن از دو واژه آب و سیاست است و تأثیر و نقش آفرینی منابع آب بر روابط سیاسی کشورها را مطالعه قرار می دهد. افزایش تقاضا برای مصرف آب و مدیریت ضعیف منابع آب موجبات تنش بر سر استفاده از منابع آب هم در در درون کشورها و هم در روابط بین کشورها فراهم کرده است. این موضوع در مورد رودخانه بین المللی کاملاً مشهود بوده و به چند شاخه تقسیم بندی می گردد. در سال های پایانی قرن بیستم آب به عنوان موضوعی مهم در کانون بحث ها و مذاکرات بین المللی قرار گرفت و تقریباً هیچ نشست بین المللی که در آن آینده جهان در هزاره سوم میلادی مطرح باشد را نمی توان سراغ گرفت که در آن آب مدیریت آن به صورت یکی از اصلی ترین عوامل و عناصر در دستور کار قرار نگرفته باشد. نشست ریو، آّب به عنوان یکی از موضوعات مهم مورد توجه قرار گرفت و در مفاد پایانی این کنفرانس به طور آشکار به حفاظت و برنامه ریزی برای استفاده بهینه و پایدار منابع آب جهت تأمین نیازهای شرب و غیر شرب اشاره می کند.

همواره ارزش های جغرافیایی در یک کشور جزو منافع ملی تلقی می شوند و دولت ها به آسانی نمی توانند بر سر منافع ملی دست به معامله بزنند.علاوه بر این مسائل اختلافات آبی در سیاست خارجی کشورها در تقابل با یکدیگر نیز تاثیر گذار بوده است.در این راستا جمهوری اسلامی ایران نیز در طی دهه های گذشته اختلافات هیدروپلیتیکی گسترده ای نیز با همسایگان خود داشته است که از جمله مهمترین این اختلافات ، اختلافات این کشور با کشور افغانستان بر سر دو رود هیرمند و هریر رود بوده است . افزایش این اختلافات در طی سال های گذشته سبب کمبود آب و کاهش فعالیت های صنعتی،کشاورزی و دامی در استان های شرقی ایران را به همراه داشته است . پژوهش حاضر نیز در این زمینه با روش توصیفی-تحلیلی و از نوع پژوهش های کاربردی و توسعه ای به ارزیابی نقش هیدروپلیتیک بر سیاست خارجی افغانستان و ایران می پردازد.نتایج تحقیق نشان داد که تغییر مسیر رودخانه ها ، آلودگی منابع آب رودخانه ها ، دست درازی به آب رودخانه ها و کنترل منابع آب بالادست کشور افغانستان بر علیه جمهوری اسلامی ایران ، از جمله مهمترین عوامل هیدروپلیتیکی تنش زا در روابط ایران و افغانستان است و همچنین اقدامات هیدروپلیتیکی افغانستان در ساختار توسعه نوین روابط بین الملل ، تبعات سیاسی و اقتصادی را در روابط دو کشور ایران و افغانستان به دنبال خواهد داشت .