یونس مهدوی

آآنچه در باره زندگی و دوره فعالیت ابوسعید سجزی، ریاضی دان و منجم ایرانی و مسلمان سده چهارم هجری، می دانیم اطلاعات اندکی است که از گزارش های دیگران و بعضی از آثار او به دست می آید. برخی از پژوهشگران با توجه به آثار ریاضی سجزی و بعضی از نسخه های ریاضی موجود به خط او، تاریخ تولدش را در حدود سال 330ق تخمین زده اند. از سجزی آثار متعددی در سه حوزه ریاضی، نجوم و احکام نجوم بر جای مانده است. با این که تعداد آثار احکامی سجزی در مقایسه با دیگر آثارش چشمگیر است، اما تا کنون تحقیقات کمی روی آنها صورت گرفته است. جامع شاهی یکی از مهم ترین این آثار است که سجزی در بخش هایی از آن گزارش هایی از وقایع تاریخی و نجومی سده چهارم هجری ثبت کرده است. در خلال این گزارش ها اطلاعاتی در باره فعالیت سجزی و شهر های محل اقامتش دیده می شود. از دیگر آثار احکامی سجزی مجموعه هایی در دست است که اغلب عنوان «جامع شاهی» برای آنها ثبت شده و با جامع شاهی خلط شده اند. این مقاله می کوشد تا به کمک اطلاعاتی که سجزی در آثار خود آورده است تخمین دقیق تری از زندگی و دوره فعالیت او به دست دهد و نشان می دهد که مجموعه های رسائل احکامی سجزی یک اثر واحد نیستند و با رساله جامع شاهی تفاوت دارند.