محمدامیر کسمایی

موضوع این مقاله از متشابهات قرآنی است که جز با تمسک به مُحکمات حل نمیشود. محکماتی که در سه دسته عام، خاص و سیاق، به عنوان کلیدهایی هستند که میتوان با آنها به گنجینه فهم حدودی متشابهات دست یافت. حضرت یوسفG بر اساس محکمات عام نبوّت و ویژگیهای خاص خود، اهدافی والا از جمله تربیت و هدایت مردم را در نظر داشت. در همین راستا نقشه نگه داشتن برادر تنی نزد خود و نسبت دادن سرقت به سایر برادران با هدف متنبه کردن آنها به گناهشان بود تا به خود آمده و توبه کنند. این هدف از طریق سارق خواندن آنها در ملأ عام و شرمسار کردنشان میان کاروان ممکن میشد. ضمن آن که با این کار باعث میشد خواسته دیگر خود یعنی مهاجرت خانوادهاش به مصر میسر شود. به این نحو، شبهه کذب و افترا توسط پیامبر خدا حل میشود. چنانچه روایات تفسیری نیز مؤید این نظر هستند. اگرچه احتمالات تفسیری دیگری نیز برای این آیات ذکر شدهاست؛ از جمله: «موجه بودن گناه تهمت به خاطر هدف والا»، «انشائی بودن جمله اعلانی» یا «اعلان توسط مسئول امر» اما با توجه به محکمات و دلایل، آنها را بعید میدانیم.