منصور رشیدی

کتاب برادری انسان ها به بحث از صلح و آرامش در بین جوامع مختلف و تقویت آن می پردازد. مؤلف کتاب، مرحوم سیدعبداللّه انتظام وزیری (1274 1362)، از صاحب منصبان دوره پهلویِ دوم است. انتظام وزیری شخصیتی فرهنگ دوست بوده و دارای چندین کتاب و مقاله می باشد. ایشان کتاب را بعداز وقوع دو جنگ جهانی نگاشته است. ویرانی ها و مصیبت های دو جنگ جهانی، سبب نگارش کتاب شده است. این کتاب، به زبان انگلیسی و با عنوان Human Fraternity چاپ شده است. اخیراً کتاب به فارسی برگردان شده و در فروردین 1400 شمسی چاپ و منتشر شده است. در نوشتار حاضر کتاب ترجمه شده فارسی (برادری انسان ها)، بررسی و تبیین شده است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و از روش تبیینی تحلیلی به پردازش اطلاعات پرداخته شده است.

از افراد سرشناس و نیکوکار دوره قاجار، میرزا موسی وزیر مستوفی است. وی از سادات شهر تفرش بوده و نسبش به امام زین العابدین (ع) می رسد. در نوشتار حاضر به شخصیت شناسی و بیان خدمات وی پرداخته شده است. هم اکنون نیز جامعه از برخی خدمات ایشان بهره مند است؛ همچون مسجدی که در بازار تهران به همت ایشان بنا شده است. گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر به شیوه کتابخانه ای و تا حدودی میدانی بوده است و پردازش اطلاعات به روش توصیفی تحلیلی است.

انتظام السلطنه از سادات تفرش است. نیاکان (میرزا موسی وزیر و سیدعبدالله انتظام السلطنه) و فرزندان وی (سیدعبدالله انتظام وزیری و سیدنصرالله انتظام وزیری) در دوره قاجار و دوره پهلوی از صاحب منصبان بوده اند. ازآنجاکه وی ریاست نظمیه دوره قاجار را بر عهده داشته و رابطه نزدیکی با ظهیرالدوله (داماد ناصرالدین شاه) داشته و همچنین همسرش از خاندان سرشناس غفاری کاشان است، بررسی و تبیین زندگانی اش، زوایایی از تاریخ قاجار را روشن می کند. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پردازش اطلاعات، توصیفی تحلیلی است. در گردآوری اطلاعات علاوه بر کتاب ها و مقالات، از اسناد برجای مانده از دوران قاجار نیز استفاده شده است.

میرزا عیسی وزیر (متوفای 1310 قمری) از سادات معروف و مشهور شهر تفرش است. نسب وی با 29 واسطه به امام زین العابدین× می رسد. وی فرزند میرزا موسی وزیر و داماد میرزا یوسف مستوفی الممالک (صدراعظم ناصرالدین شاه) است. میرزا عیسی از دولتمردان زمان ناصرالدین شاه قاجار است. وی از مستوفیان عظامی بود که به خطاب جنابى افتخار یافته بود و برای خدماتی که انجام داده بود، چندین مرتبه از سوی ناصرالدین شاه مورد تشویق قرار گرفته است. میرزا عیسی برخی از اموال خویش را در راه خیر مصرف کرده است. از نمونه های آن می توان به مسجد و مدرسه ای در حوالی پارک شهر تهران و همچنین بیمارسانی در محله حسن آباد اشاره کرد. هم اکنون موقوفاتی از وی برجای مانده است که طبق وقف به آن عمل می شود. این مقاله در دو بخش تنظیم شده است. در بخش اول، زندگانی میرزا عیسی خان بررسی شده است و در بخش دوم، به تبیین و شناسایی موقوفات وی پرداخته ایم. در گردآوری اطلاعات علاوه بر استفاده از منابعی که در دوران معاصر به رشته تحریر درآمده همچون کتاب شرح حال رجال ایران از مهدی بامداد، سعی شد از منابعی که در دوره قاجار نگاشته شده اشت همچون چهل سال تاریخ ایران به تألیف محمدحسن خان اعتمادالسلطنه استفاده شود.

سیدعبداللّه و سیدنصراللّه انتظام وزیری از صاحب منصبان دوره پهلوی هستند. این دو برادر از خاندان معروف وزیری بوده و اجدادشان در زمان قاجار، خدماتی را انجام داده اند. وزیری ها از سادات تفرش هستند و با چندین واسطه به امام زین العابدین (ع) می رسند. این دو برادر از تأثیرگذاران در دوره پهلوی بوده و در داخل و خارج از ایران، مناصبی داشته اند؛ همچون ریاست بر برخی از وزارت خانه ها، مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران، سفیر در برخی از کشورها، نماینده ایران در سازمان های بین المللی، و ریاست مجمع عمومی سازمان ملل متحد. علاوه بر فعالیت های سیاسی و اجرایی، در حوزه فرهنگ نیز فعالیت داشته اند. از موارد آن می توان به تألیف و ترجمه کتاب، عضویت در شورای مرکز مطالعات عالی بین المللی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، خادم افتخاری آستان قدس رضوی، و تولیت موقوفات خاندان وزیری اشاره کرد. موقوفات مزبور در راستای خدمت رسانی به مردم و دستگیری از فقرا و ضعفای جامعه بوده و هم اکنون نیز در جریان است. تبیین و تحلیل زندگی نامه و شرح فعالیت های این دو شخصیت (سیدعبداللّه و سیدنصراللّه انتظام وزیری) رسالت نوشتار حاضر است. در گردآوری اطلاعات و اسناد از هر دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است و روش پردازش اطلاعات نیز تبیینی تحلیلی است.