معصومه غالی فلیح الکنانی

جهان اسلام با 57 کشور، حدود یک چهارم جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است. کشورهای اسلامی علاوه بر عقب ماندگی در تولیدات صنعتی، از نظر علمی و پژوهشی نیز در وضعیت نامطلوبی به سر می برند. ارزیابی های علمی نشان دهنده این واقعیت است که سهم کشورهای اسلامی در تولیدات علمی، از کل تولیدات علمی جهان بسیار اندک است. تولیدات علمی به عنوان معیار مهمی از فعالیت سیستم علمی کشورها، امروزه نقش حیاتی برای نهادهای تصمیم گیر در سطوح ملی و بین المللی دارد. در سالیان اخیر برخی کشورهای اسلامی از جمله ایران، ترکیه، مصر و برخی کشورهای دیگر برای حضور فعال تر در زمینه های علمی، تلاش های بسیار انجام دادند که نتیجه آن افزایش میزان تولیدات علمی این کشورها در مجلات و پایگاه های معتبر علمی بوده است. از مهم ترین آسیب های نظام پژوهشی می توان به عدم کاربردی بودن پژوهش ها و عدم تعامل بین صنعت و دانشگاه ها اشاره نمود. راهکارهایی نظیر تدوین قوانین و مقررات در حوزه پژوهش های دانشگاهی، حمایت های قانونی از محققان، لزوم خرید منابع پژوهشی برای دانشگاه ها، توجه به موضوعات به ظاهر کوچک اما کاربردی و بالا بردن قدرت خرید علاقمندان به پژوهش می تواند تا حدودی وضعیت تولید علم در جهان اسلام را بهبود بخشد. هرچند کشورهای اسلامی تا رسیدن به جایگاه واقعی و تاریخی خود، نیازمند فعالیت های علمی و پژوهشی بنیادین در همه سطوح می باشند.