سپیده واعظ

هدف این پژوهش شناخت ویژگی ها و تغییرات گفتمان های کودک از آغاز کار مجله «رشد دانش آموز» در دی ماه سال 1343 با عنوان «پیک دانش آموز» تا سال 1397 است. این مقاله با اتکا بر آرا فوکو در مورد گفتمان و مدل قدرت انضباطی، و با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی ون لیون الف) ویژگی ها و تنوع گفتمان های کودک در این مجله، ب) تحول یا ثبات گفتمان های کودک و چرایی آن و ج) رابطه ی قدرت و این گفتمان ها را مطالعه می کند. یافته ها، وجود هشت گفتمان کودک در داستان های دوره ی پهلوی دوم و بازتولید آن ها و تولید هفت گفتمان جدید در دوره جمهوری اسلامی را نشان می دهد. همچنین به ازای هر یک از گفتمان های کودک، یک تقابل دوگانه بین کودک و بزرگسال نیز شناسایی شده است. نتایج تحلیل انتقادی گفتمان های کودک نشان می دهند در این گفتمان ها همواره کودک در جایگاه فرودست نسبت به بزرگسال قرار دارد. وجود رابطه ی فرودستی-فرادستی بین کودک و بزرگسال، روابط سلسله مراتبی را در جامعه تحکیم می بخشد. در روابط سلسله مراتبی به دلیل محدود شدن آزادی افراد فرودست، توازن قدرت برهم می خورد و رابطه به سمت سلطه می رود که می تواند موجب حفظ نظم حاکم شود.

هدف این پژوهش تشخیص جایگاه سواد رسانه ای در حل تعارض نقشی- هویتی کودکان 3 تا 7 ساله در مواجهه با ابرقهرمان «مرد عنکبوتی» است. در این مقاله از مدل سه وجهی سواد رسانه ای فیث روگو و رویکرد کیفی پدیدارشناسی استفاده می شود. بدین ترتیب که با استفاده از تکنیک مصاحبه ی عمیق، تفاسیر و تحلیل های کودکان از کنش های مردعنکبوتی به دست می آید. سپس از روش تحلیل چارچوب برای تحلیل این تفسیرها، به منظور شناخت وجوه سه گانه سواد رسانه ای و فهم تعامل یا تعارض نقشی هویتی کودکان استفاده می شود. نتایج نشان می دهند که اغلب کودکان با دیدن کارتون مرد عنکبوتی، تعارض نقشی هویتی را تجربه می کنند. این نتایج روشن می کنند که کودکان در سطح اول سوادرسانه ای یعنی «فهم داستان» توانمند بوده و در سطح سوم یعنی «فهم زبان رسانه» مهارت نسبتاً خوبی دارند. از این رو، با ارائه چهار نوع جایگزین منطقی می توانند تعارض نقشی- هویتی شان را مدیریت کنند که عبارتند از: انجام حرکات مهیج اما ایمن، شبیه سازی جنگ با همسالان، استفاده از پوشش مشابه و تغییر روایت.