سارا روا

دیپلماسی علمی مفهومی است که در قرن بیست و یکم، به سبب پیشرفت های فنّاورانه در حوزه های مختلف دانش بشری مطرح شده و بیشتر مورد توجّه قرار گرفته است. به طور کلّی این مفهوم به همکاری های علمی دولت ها و ملّت ها، به منظور رسیدگی و حلّ و فصل چالش های مشترک مربوط است. امروزه دیپلماسی علمی به عنوان ابزاری مناسب جهت ایجاد ارتباط میان ملّت ها و دستیابی به منافع مشترک مورد توجّه قرار می گیرد. منطقه ی آسیای مرکزی که شامل 5 کشور است، هم به سبب مجاورت جغرافیایی و هم به واسطه ی پیوندهای تاریخی با ایران از اهمّیت قابل توجّهی برای ایران برخوردار است. در بیش از دو دهه از استقلال این کشورها تاکنون، فضای جدیدی از نظر ارتباطات و تعامل بر این منطقه حاکم شده که برای جمهوری اسلامی ایران نیز دارای اهمّیت است. یکی از مسائلی که جمهوری های بازمانده از فروپاشی اتّحاد شوروی و از جمله آسیای مرکزی، در دوره ی پس از فروپاشی با آن روبه رو شدند، ضعف دانش و فنّاوری تخصّصی در حوزه های مختلف و همچنین کمبود نیروهای متخصّص در این حوزه ها بود که دلیل آن وابستگی به مرکز اتّحاد (روسیه) بود. پیشرفت های ایران در عرصه ی علم و فنّاوری، مورد تأیید و شناسایی بین المللی قرار گرفته و می توان این مؤلّفه را به عنوان قدرت نرم ایران در روابط با کشورهای آسیای مرکزی مورد استفاده قرار داد. سوال پژوهش حاضر این است که فرصت ها و چالش های ایران در استفاده از ابزار دیپلماسی علمی در روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی چیست؟ برای پاسخ به پرسش اصلی، فرضیه ی نویسندگان این است که عواملی مانند ضعف علمی و فنّاوری این کشورها پس از اتّحاد شوروی و رویکرد مثبت این کشورها به روابط با ایران، زمینه ی مساعدی برای استفاده ی ایران از دیپلماسی عمومی در مورد این کشورها فراهم کرده است. روش گردآوری داده های این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است.

روابط جمهوری آذربایجان به عنوان عضوی از سازمان کنفرانس اسلامی با دولت اسراییل، بسیار سریع پس از استقلال این کشور ایجاد شد. در زمانی کوتاه، با وجود اعتراض ها و برخی موانع داخلی و منطقه ای؛ روابط سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی دو کشور گسترش یافت. در این نوشتار عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی که این دو کشور را به هم نزدیک ساخته و همکاری گسترده آنها را شکل داده، مطالعه شده است. روابط میان دو کشور با زمینه های متفاوت تاریخی، جغرافیایی، مذهبی مختلف، نمونه قابل توجهی از توسعه سیاسی- اقتصادی و تکنولوژیک را نشان می دهد. پرسش اصلی این است که اهداف، انگیزه ها و اولویت های سیاست خارجی دو کشور که موجب ترغیب باکو و تل آویو به گسترش روابط به سطح موجود شده، چیست؟ با توجه به نبودِ سفارت جمهوری آذربایجان در تل آویو، موانع موجود در راه دو کشور برای رسیدن این روابط به سطح دیپلماتیک عادی بررسی می شود. روش مورد استفاده نویسندگان در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است.

امنیت ملی در دوره حکومت های پساوستفالیایی از مهم ترین حوزه های موردتوجه به شمار می آید. آیین نظامی، چگونگی شرکت نیروهای نظامی در لشکرکشی ها، عملیات، نبردها و درگیری ها را به طور مختصر بیان می کند. درواقع آیین نظامی، راهنمای اعمال نظامی است و شامل قواعد سریع و تغییرناپذیر نمی شود، بلکه یک چارچوب عمومی برای نیروهای نظامی است که به استاندارد شدن عملیات نظامی و آمادگی نیروها کمک می کند. روسیه در جایگاه وارث امپراتوری شوروی، با توجه به مشکلات بسیاری که در جمهوری های پیرامونی و غرب دارد، آیین نظامی خود را سامان می دهد. این آیین نه تنها در دوران اتحاد شوروی، بلکه پیش از آن هم در این کشور بسیار اهمیت داشته است. تفاوت آیین نظامی پس از فروپاشی شوروی با آیین دوران امپراتوری، این است که انعطاف پذیر شده است و شاهد تغییر ماهیت «سند نظامی» یا «آیین نظامی» فدراسیون روسیه از هنگام انتشار نخستین نسخه رسمی آن، تا جدیدترین نسخه آن هستیم. آیین نظامی روسیه ازجمله سندهای راهبردی مهم در این کشور است که افزون بر جهت گیری های نظامی، نوع نگاه سیاست گذاران این کشور را در مناسبات خارجی نیز بازتاب می دهد. پرسش اصلی این نوشتار این است که عوامل دگرگونی در آیین نظامی فدراسیون روسیه چیست؟ فرضیه نویسندگان این است که عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی سبب دگرگونی در آیین نظامی روسیه شده اند. نویسندگان مقاله، بررسی خود را به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از کتاب ها و مقاله های فارسی و انگلیسی در این زمینه و بهره گیری از اسناد امنیتی روسیه از منابع اینترنتی انجام داده اند.