حدیث کلهری

نیما یوشیج شاعری است دردمند و دردآشنا که علاوه بر رنج و اندوه فردی و درونی، از دردهای جامعه نیز آگاه بوده است و آنها را در شعر خود، بازتاب می دهد. از سویی دیگر، در فضای شعر، بر زبان، ابزارها و تکنیک های شاعرانه نیز تسلّط دارد. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی-توصیفی به دنبال پاسخ به این پرسش است که نیما از کدام تکنیک ها و تمهیدات زبانی و ادبی برای انتقال اندوه و تأثیرگذاری بر مخاطب شعر خود، استفاده کرده است. این بررسی نشان می دهد که نیما توانسته است با کاربست ابزارهای ادبی و زبانی، زمینه انتقال رنج ها و تجربیات تلخ فردی، اجتماعی و فکری خود و جامعه اش را فراهم کند. او از منظر ادبی، تشبیهات، استعارات و به طور کلّی نظام ایماژی شعر خود را بیشتر بر تصاویر تیره و تلخ بنا نهاده است؛ چنانکه اجزای صور خیال در شعر او عموماً اندوه زده هستند. نیما علاوه بر بُعد ادبی و ساختن تصاویر تلخ و اندوه زده، با استفاده از برخی بازی های زبانی و زمینه سازی در بستر موسیقیایی سروده های خود، خواننده را به سمت فضایی اندوهناک سوق می دهد. شیوه بدیعی «تکرار» و گونه های آن، به کارگیری اوزان سنگین و آرام، استفاده از مصوّت های بلند و بهره گیری آگاهانه از ترکیبات و واژگان اندوه زا، از تکنیک های زبانی نیما در جهت ارائه و تجسّم مفهوم اندوه است.  

اندوه زدگی در عین پختگی و اثرگذاری، از ویژگی های برجسته شعر قیصر امین پور است و گونه های اندوه فردی، اجتماعی و فلسفی، پایه و بن مایه بیشینه شعرهای او شده است. مسئله اصلی این جستار، واکاوی مهم ترین شیوه ها و شگردهای ذهنی و زبانی ای است که قیصر برای بیان تجربیات عاطفی اندوهبار و حسرت آمیز خود به کار بسته است. در پژوهش حاضر، به روشی توصیفی تحلیلی، اندوه سروده های این شاعر، از حیث کاربست ابزارها و تمهیدات ذهنی و زبانی بررسی می گردد. نتیجه اینکه ساختار ذهنی اغلب سروده های قیصر بر پایه ایماژهای تیره و اندوه زده شکل گرفته است و شاعر با استفاده از این تصاویر سعی در القای تجربیات تلخ عاطفی خود داشته است. این شیوه در ساختار و اجزا و ارکان تشبیهات، استعاره ها، کنایات، تلمیحات و نمادها تأثیر و نمود آشکاری دارد؛ به طوری که گاه تابلویی از صحنه های تلخ و تیره در یک بند و حتّی یک سطر شعر دیده می شود. ازنظر موسیقیایی و زبانی نیز شاعر در اندوه سرود ه هایش به وزن ها و هجاهای سنگین توجّه خاصی نشان داده و با استفاده از واج آرایی مکرر با مصوت های بلند، موسیقی و حتی حال و هوای عاطفی شعر را به سمت فضاهای تیره و اندوهناک سوق داده است. دایره واژگانی و ترکیب سازی های او نیز غالباً در حیطه کلمات و ترکیباتی است که اندوه را به ذهن متبادر می کنند.