محمد باسط قرشی مینا آباد

مهاجرت بازگشتی فرایند مهاجرت از روستا به شهر و اقامت نسبتاً طولانی در آنجا و سپس بازگشت به موطن روستایی است. عوامل مختلفی در این فرایند تأثیر داشته و مهاجران بازگشته در تحولات روستا نقش ایفا کرده اند. هدف تحقیق حاضر تحلیل و اثرات پیامدهای مهاجرت های معکوس در تحولات روستایی شهرستان رشت در طی دو دهه اخیر است. سؤال اصلی مقاله این است که تحولات روستاهای بخش ساحلی در ابعاد مختلف توسعه تا چه حدی در تعداد و میزان مهاجرت معکوس رابطه دارد و میزان تفاوت ها و اثرات و پیامدهای مهاجرت های معکوس در روستاهای ساحلی و جلگه ای چگونه بوده است؟ به همین منظور به روش کتابخانه ای و میدانی به دنبال جمع آوری اطلاعات و اسناد مورد نیاز بوده و جهت تکمیل داده ها و اطلاعات از ابزاری مانند مشاهده مستقیم و عکس و پرسشنامه نیز استفاده نموده و برای تعیین جامعه نمونه در مطالعات میدانی از روش مورگان استفاده شده است. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد مهاجرت های روستایی در طی سال های اخیر شدت یافته و خانواده ها تمایل زیادی برای بازگشت به روستاها دارند. این روند در روستاهای ساحلی به دلیل برخورداری از آب و هوای ساحلی بیش از سایر نقاط شدت دارد و اثرات اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فرهنگی بر جای گذاشته است که بیشترین اثر آن در بخش کالبدی قابل مشاهده است.

سیاست گذاری مربوط به مسکن در تمامی کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا جایی که بدون در نظر گرفتن تحولات و مؤلفه های آن، که قرار است سازنده و محمل آسایش روانی انسان باشد ممکن است در اثر فشار محیط نتواند این نیازها را برآورده سازد. پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این سؤال است که تحولات مسکن چه تاثیری بر شاخص های کیفیت محیطی با تاکید بر مؤلفه سرزندگی در بخش سنگر شهرستان رشت می گذارد؟ و این شاخص ها در محدوده مطالعاتی از منظر ذهنی ساکنان چگونه تحلیل می شوند؟ برای رسیدن به این مهم، از روش توصیفی- تحلیلی و نرم افزار Spss در تحلیل داده ها استفاده شده و با به کارگیری آزمونهای آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون T یک طرفه و زوجی، به ارزیابی هرکدام شاخص ها پرداخته شده است. با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 344 پرسشنامه در روستاهای مورد مطالعه توزیع گردیده است. این پرسش نامه ها تأثیرپذیری کیفیت محیط را در مقابل تحولات مسکن از طریق مؤلفه سرزندگی مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که شاخص امنیت مساکن روستایی بیش از پیش بر مولفه سرزندگی در محیط مناطق روستایی ارجحت یافته تا جایی که روستاییان گویه های مرتبط با متغیر ایمنی را بیش از گویه های دیگر در تحولات مسکن مدنظر قرار می دهند و از دید روستاییان، امتیاز مؤلفه سرزندگی محیط روستا در طراحی مسکن روستایی در سطح متوسط ارزیابی شده است.