شاپور سیفی

کار صندوقهای‌ بازنشستگی‌، دریافت‌ کسورات‌ بازنشستگی‌ به‌ عنوان‌ منابع‌ لازم‌ برای‌اجرای‌ تعهدات‌ پیش‌بینی‌ شده‌ می‌باشد. دریافت‌ کسورات‌ بازنشستگی‌ به‌ عنوان‌ ورودیهای‌صندوق‌ و مبالغ‌ پرداختی‌ بابت‌ حقوق‌ بازنشستگی‌ به‌ عنوان‌ خروجیهای‌ صندوق‌ بازنشستگی‌به‌ شمار می‌روند. هر عاملی‌ که‌ باعث‌ به‌ هم‌ خوردن‌ تناسب‌ بین‌ ورودیها و خروجیهای‌ صندوق‌بازنشستگی‌ شود، موجب‌ انحراف‌ صندوق‌ از رسیدن‌ به‌ هدف‌ نهایی‌، یعنی‌ خودکفایی‌ صندوق‌بازنشستگی‌، خواهد شد. از مصادیق‌ بارز عوامل‌ مختل‌کننده‌ تناسب‌ بین‌ ورودیها و خروجیهای‌صندوقهای‌ بازنشستگی‌، قوانین‌ و مقررات‌ مربوط به‌ بازنشستگی‌ پیش‌ از موعد است‌ که‌ باعث‌تحمیل‌ فشار مالی‌ مضاعفی‌ بر این‌ صندوقها خواهد شد. در این‌ نوشتار، با استفاده‌ از محاسبات‌ علمی‌، نشان‌ داده‌ایم‌ که‌ اگر فردی‌ با 30 سال‌ سابقه‌خدمت‌ بازنشسته‌ گردد، "نسبت‌ دریافتی‌ به‌ پرداختی" از صندوق‌ بازنشستگی‌ برای‌ این‌ فرد برابربا 7 واحد است‌، در حالی‌ که‌ اگر همین‌ فرد با استفاده‌ از قوانین‌ و مقررات‌ بازنشستگی‌ پیش‌ ازموعد، با 20 سال‌ سابقه‌ خدمت‌ بازنشسته‌ شود، نسبت‌ مذکور برابر با 35 واحد می‌باشد.بنابراین‌، قوانین‌ و مقررات‌ مربوط به‌ بازنشستگی‌ پیش‌ از موعد، فشار مالی‌ سنگینی‌ برصندوقهای‌ بازنشستگی‌ تحمیل‌ خواهد کرد.

هدف این مقاله برآورد ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران در طی سال های 1393-1384 است. به طور کلی در ادبیات موضوع دو رویکرد هزینه ای و درآمدی برای برآورد موجودی سرمایه انسانی وجود دارد. رویکرد هزینه ای، سرمایه انسانی را بر مبنای این فرض تخمین می زند که ارزش موجودی سرمایه انسانی برابر است با ارزش مستهلک شده مقدار پول هزینه شده برای اقلامی که به عنوان سرمایه گذاری در سرمایه انسانی تعریف شده اند . رویکرد مبتنی بر درآمد ارزش موجودی سرمایه انسانی را از طریق تجمیع کل مقادیر تنزیل شدة جریان های درآمدی آینده که انتظار می رود افراد مورد نظر در طول عمرشان کسب کنند برآورد می کند. الگوی تحلیلی در تحقیق حاضر بر اساس مدل یورگنسون   فرائومنی تدوین شده است. در این مقاله از ماتریس احتمال انتقال مارکف برای محاسبه احتمال حرکت افراد در بین سطوح مختلف تحصیلی استفاده شده است. همچنین، برای تکمیل داده های درآمد سالانه ناشی از کار افراد شاغل معادله دستمزد مینسر به کار گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران به قیمت های جاری در سال 1393 حدود 244370 تریلیون ریال و یا به صورت سرانه 31.7 میلیارد ریال بوده است که ارقام مشابه در سال 1384 به ترتیب 63769 تریلیون ریال و 9.7 میلیارد ریال بوده است. علی رغم افزایش ارزش موجودی سرمایه انسانی به قیمت های جاری در طی ده سال مورد بررسی، ارزش واقعی آن (به قیمت ثابت سال 1383) از رقم 53359 به حدود 45937 تریلیون ریال کاهش یافته است. به هر حال، در سال 1393 ارزش موجودی سرمایه انسانی برآوردشده برای ایران حدود 13 برابر ارزش موجودی سرمایه فیزیکی و 58 برابر تولید ناخالص داخلی (GDP) است. همچنین، نتایج نشان می دهد که در ده سال مورد بررسی سهم مردان از کل ارزش موجودی سرمایه انسانی در ایران افزایش و سهم زنان کاهش یافته است. علاوه بر این، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که به طور متوسط، سهم شاغلان مرد دارای تحصیلات دیپلم و کمتر از ارزش موجودی سرمایه انسانی مردان حدود 85 درصد و سهم مردان دارای تحصیلات عالی حدود 15 درصد است. این در حالی است که زنان دارای تحصیلات دیپلم و کمتر حدود 62 درصد از ارزش موجودی سرمایه انسانی زنان سهم برده و سهم زنان شاغلی که تحصیلات عالی دارند (فوق دیپلم به بالا) حدود 38 درصد است.