علیرضا بیدخوری

گردشگری صنعتی است که توسعه اقتصادی و درعین حال توسعه پایدار را به دنبال دارد. گونه های مختلفی از گردشگری وجود دارد و برنامه ریزان می توانند با شناخت علایق و سلایق گوناگون، زیرساخت های مادی و معنوی را برای آن ها فراهم کنند. در این پژوهش، با مدنظر قراردادن دو گونه از گردشگری یعنی گردشگری پزشکی و گردشگری مذهبی، سناریوهایی در این دو حوزه گردشگری تدوین شده است. هدف از تحقیق حاضر آینده پژوهی در گردشگری پزشکی شهر مشهد به منظور دستیابی به درکی بهتر از شرایط آینده گردشگری پزشکی مشهد است که با روش کمّی (پیمایش) و رویکرد سناریونویسی شوارتز انجام شده است. با تحلیل داده ها و بر اساس ماتریس بحرانی، دو پیشران خدمات گردشگری پزشکی بهینه و رضایتمندی گردشگر از خدمات پزشکی انتخاب شده و سناریوهای چهارگانه طلایی (قاصدک)، فاجعه (خرزهره)، میانه1 (دلهره) و میانه 2 (هراس) بر اساس منطق سناریونویسی تدوین شده است. سناریوی مطلوب در این پژوهش سناریوی طلایی (قاصدک) درنظر گرفته شده است که در آن با دو پیشران افزایش خدمات گردشگری بهینه و افزایش رضایت گردشگران پزشکی مواجه ایم. بر اساس نتایج تحقیق، راه رسیدن به این سناریوی مطلوب تلاقی افزایش خدمات گردشگری پزشکی مذهبی با افزایش رضایتمندی گردشگران پزشکی مذهبی است.

گردشگری مذهبی شکلی از گردشگری است که در آن مردم دین دار(با اعتقاد) به طور انفرادی یا گروهی به دلایل زیارتی، تبلیغات مذهبی یا تفریحی(تحقیقی) سفر می کنند. از این رو، گردشگری مذهبی امروزه در راستای کسب درآمد و هم چنین حفظ میراث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شد تا تاثیرات حضورگردشگران مذهبی غیر ایرانی برابعاد مختلف زندگی شهروندان ساکن منطقه ثامن مشهد مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این مطالعه، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات هم به صورت آمار توصیفی(میانگین، انحراف معیار) و استنباطی (آزمون تی تک نمونه ای و روش تحلیل عاملی ) صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق، شامل 118خانوار در قطاع یک منطقه ثامن می باشد که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 90 خانوار انتخاب گردیده است. یافته های مطالعه نشان می دهد که، حضور گردشگری مذهبی خارجی در منطقه ثامن مشهد قطاع یک بیشترین تأثیر خود را با میانگین 3،353 بر بعد اقتصادی زندگی شهروندان داشته است. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد، 6 عامل دارای مقدار ویژه بیش تر از 1 هستند. همچنین با توجه به درصد تجمعی واریانس ها مشاهده می شود که در مجموع عوامل اول تا ششم 51/49 درصد از کل تغییرات را تبیین می کند. اثرات گردشگری مذهبی خارجی بر منطقه ثامن مشهدبعد از دسته بندی در تحلیل عاملی نشان می دهد ، «رونق اقتصادی و اشتغالزایی» در منطقه با 2/15% از واریانس به عنوان مهمترین عامل شناخته شده است. با توجه به یافته ها، راهکارهایی چون ایجاد فرصت های شغلی مناسب، فرهنگ سازی برای حفظ هویت اجتماعی و کاهش اثرات منفی حضور گردشگران، مکان یابی مناسب پروژه ها در تغییر کاربری و ساخت و سازها در منطقه و غیره پیشنهاد شده است.

امروزه گردشگری به عنوان یکی از پیشروترین فعالیتهای در حال رشد دنیا و ابزاری برای افزایش درآمد ملی کشورها محسوب میشود. همچنین امنیت، از نیازها و ضرورتهای پایدار فرد و جامع تلقی میشود که فقدان یا اختلال در آن، پیامدها و بازتاب های نگران کننده و خطرناکی به دنبال دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش امنیت در گردشگری مذهبی منطقه ثامن شهر مشهد انجام شده است. منطقه ثامن یکی از مناطق 13 گانه مشهد میباشد که در اطراف حرم مطهر رضوی قرار گرفته که بیشترین و با ارزشترین آثار تاریخی و میراثی شهر مشهد در این منطقه وجود دارد. این تحقیق یک پژوهش کاربردی است و از نظر ماهیت و روش، توصیفی پیمایشی و ابزار اصلی آن پرسشنامه میباشد. ابزار مورد استفاده جهت تحلیل دادهها استفاده از نرم افزار Spss میباشد. نتایج حاصل از آزمون فرضیهها نشان داد ضریب همبستگی بین عوامل نظامی- انتظامی و عوامل کالبدی که معادل (623/0) و سطح معناداری (000/0) بوده و بنابراین بین نقش عوامل نظامی، انتظامی و کالبدی بر احساس امنیت گردشگران رابطهی معناداری وجود دارد. ضریب همبستگی بین عوامل نظامی- انتظامی و عوامل اجتماعی که معادل (458/0) و سطح معناداری (000/0) بوده و بنابراین بین عوامل نظامی- انتظامی و اجتماعی رابطهی معناداری وجود دارد . عوامل مؤثر در امنیت گردشگران در منطقه ثامن از نظر گردشگران کمرنگ بودن عوامل نظامی- انتظامی و عوامل اجتماعی است که با برنامه ریزی متولیان امر در منطقه ثامن بالأخص شهرداری و منطقه انتظامی ثامن این موارد قابل بهبود است.

گردشگری انواع مختلفی دارد که یکی از قدیمیترین اشکال آن،گردشگری مذهبی است،گردشگری مذهبی گونهای از گردشگری است که با هدف زیارت اماکن مذهبی صورت میگیرد، شهر مقدس مشهد به دلیل وجود حرم رضوی از دیرباز مقصد گردشگران داخلی و خارجی بسیاری بوده است، تحقیق حاضر با هدف «بررسی اثرات حضور گردشگران مذهبی بر توسعه سکونتگاههای حاشیه شهر از دیدگاه ساکنین (موردمطالعه: محله اکبرآباد در بلوار شاهنامه)» انجام شده است، روش انجام آن توصیفی-تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به دروش میدانی (استفاده از پرسشنامه محققساخته) بوده است که روایی آن با نظر اساتید راهنما و مشاور و پایایی آن از طریق آلفای کرون باخ به میزان 0.760 به دست آمده است، جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه ساکنان بالای 18سال محله اکبرآباد و حجم نمونه با صلاحدید اساتید راهنما و مشاور 100 نفر بوده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان داد که گردشگری مذهبی بر سه شاخص توسعه پایدار یعنی «شاخص اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و نیز زیستمحیطی» در محله اکبرآباد تأثیر مثبت دارد. اگرچه فرضیات این تحقیق تأییدشدهاند اما ازآنجاکه میانگین نمره به دست آمده در آزمون تیتست کمتر از 3 میباشد بنابراین میتوان نتیجه گرفت هر سه شاخص توسعه سنجیده شده در این تحقیق، کمتر از حد متوسط در این محله محقق شدهاند.

هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر گردشگری حلال در راستای توسعه پایدار نمونه موردی شهر مشهد است. بنابراین تحقیق حاضر به عنوان تحقیق کاربردی از نوع توصیفی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنان شهر مشهد می باشد که تعداد 94 نفر به عنوان حجم نمونه بر اساس نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید. برای جمع آوری داده های لازم از پرسشنامه استاندارد محقق ساخته توسعه پایدار گردشگری استفاده گردید. و روایی پرسشنامه از نوع محتوایی بوده که مورد تایید استاد راهنما و مشاور قرار گرفت. با بررسی پایایی کل سوالات مقدار592/0 برای پرسشنامه توسعه پایدار گردشگریحلال بدست آمده که از پایایی بالایی برخوردار است. جهت تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار SPSS نسخه 21 و Excel استفاده گردید. و روش تجزیه و تحلیل داده ها براساس همبستگی و رگرسیون خطی می باشد. نتایج نشان داد که بین گردشگری حلال و مولفه های توسعه پایدار رابطه معناداری وجود دارد. گرشگری حلال می تواند دستاوردهای فرهنگی،زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی مثبتی را برای شهر مشهد به همراه داشته باشد. و گردشگری حلال در بین شاخص ها بیشترین تاثیر بر توسعه شاخص اقتصادی پایدار شهر مشهد دارد.