پریسا رضایی مارانی

غنای هنری نخستین دست ساخته های کشف شده در فلات ایران، ذهنیت تحول یافت ه ای را نشان می دهد که به احتمال قوی، حاوی باورهای و عقاید محکمی است. در میان این باورها و اعتقادات، نظام نجومی بسیار قوی و پررنگ جلوه می کند. برای انسان اولیه که مجبور بود با دست خالی با عناصر طبیعی مقابله کند و زنده بماند، وضع اقلیمی و جوّی بزرگ ترین دغدغه به شمار می آمد. زمانی که کشت زار و گلّه تنها مایه امرارمعاش بود، توالی منظم تابستان و زمستان به معنای خود زندگی بود که اختلال در آن موجب وقفه حیات می گردید. ازاین رو، آسمان کانون توجه اصلی و در مراسم آیینی و متعلقات آن صاحب منزلت خاص بود. ازآن جا که عقاید ساکنان سرزمین ایران و گستره های فرهنگی اش، دست کم از هزاره چهارم پیش از میلاد بر سفالینه های منقوش، مهرها، و سپس انواع اشیای مسی و مفرغی و نقش برجسته ها ثبت شده است، بدون تردید می توان با وجود این همه اعتبار و منزلت آسمان در آن دوران، به وفور نشانه های علائم کیهانی و آسمانی را در هنر مردم باستان پیدا کرد. با این وصف، در این پژوهش سعی بر این است که نگاره ها و نقش مایه های بدوی تا پایان زمان هخامنشیان، از حیث علائم نجومی نقش شده بر آن ها، مورد بررسی قرار گیرد تا دریابیم نمادهای نجومی بر چه اساس شکل گرفته اند و این وفور نمادهای کیهانی در هنرهای ایران باستان ، نشان دهنده چیست. این مقاله به روش تاریخی و شیوه گردآوری اطلاعات، با استفاده از منابع کتابخانه ای است. نتیجه ای که از این مقاله گرفته می شود نشان می دهد که انگاره پردازی های نمادین ایرانیان باستان، نخستین گام های برداشته شده در راه مهار محیط پیرامونشان است.