محمد سالم الغبان

س ایالات متحده آمریکا به مثابه یکی از بازیگران اصلی منطقه خاورمیانه که پس از فروپاشی شوروی، مدعی رهبری نظام تک قطبی جهان شده، طی دو دهه گذشته تلاش کرده است عامل مؤثری در شکل دادن به منطقه خاورمیانه باشد؛ برای این منظور، طرحی را با عنوان خاورمیانه جدید در جهت حضور و تداوم سلطه خود بر این منطقه راهبردی با هدف تأمین و کنترل منابع انرژی، مهار بیداری اسلامی ملت های منطقه و تجزیه و تضعیف دولت های منطقه به منظور حفظ امنیت و برتری رژیم غاصب اسرائیل، به اجرا درآورده است. آمریکا برای اجرای طرح خاورمیانه جدید، عراق را نقطه آغاز قرار داد و با سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 قصد داشت با ایجاد نظام جدید مطابق الگوی غربی و تأمین کننده منافع غرب، نظام های منطقه را در چارچوب آن طرح دگرگون کند؛ اما پس از گذشت 9 سال از حضور آمریکا در عراق، شیعیان عراق که در رأس آنها گروه های اسلام گرا قرار دارند، برخلاف میل و خواسته آمریکا به قدرت رسیدند و در نتیجه آن، آمریکایی ها نه فقط به اهداف طرح خاورمیانه جدید دست نیافتند، بلکه در پایان سال 2012، به خروج از عراق مجبور شدند. پرسش اصلی این مقاله این است که «گروه های شیعه عراق در عدم موفقیت طرح خاورمیانه جدید آمریکا چه تأثیری داشتند؟». فرضیه ما این است که گروه های شیعه عراق با عملکرد مثبت و هم افزایی و به کارگیری عنصر مرجعیت که در مراحل مختلف، محوریت پیدا کرده بود، موفق شدند قدرت را در عراق در دست گرفته، از این راه طرح آمریکایی خاورمیانه جدید در عراق را با عدم موفقیت روبه رو کنند. در این پژوهش، افزون بر بهره گیری از منابع کتابخانه ای، از روش میدانی شامل مصاحبه با صاحب نظران کلیدی گروه ها و جریان های شیعی عراق و نیز مشاهد ه ها و تجربه های شخصی استفاده شده است و با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی داده های اسنادی و گردآوری شده از تحقیقات میدانی، تجزیه و تحلیل شده است تا در جهت رد یا اثبات فرضیه یادشده نتایج به دست آید.