فاطمه دسترنج

«خوتیر ینبل» خاورشناس هلندی در زمینه اصطلاحات بنیادی روایات اسلامی و تاریخ گذاری احادیث نظرات مهمی را بیان نموده به نحوی که اصطلاح شناسی او محور بررسی های فقه الحدیثی غربیان قرار گرفته است. در این پژوهش مصطلحات حدیث پژوهی وی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، مورد تحلیل قرار گرفت و در پاسخ به این پرسش که عوامل مؤثر در شکل گیری رویکرد ویژه حدیث پژوهی خوتیرینبل چیست و اصطلاحات ابداعی وی از چه میزان کارآمدی برخوردار است؟ این نتیجه حاصل شد که عوامل شکل گیری رویکرد حدیثی او، خانواده شرق شناس ، سنت های خاورشناسان در مطالعات حدیثی از جمله روش تاریخ گذاری احادیث و نیز تاثیر برخی خاورشناسان و مسلمانان نواندیش است. ینبل با ابداع برخی اصطلاحات و به مدد ابزار دیداری به ترسیم شبکه اسناد حدیثی پرداخته و «طرق شیرجه ای» را شاهدی تاریخی برای شناخت خاستگاه حدیث می داند. طبق مفهوم سازی ینبل، این طرق، نمودی از رشد وارونه اسناد و بیانگر جعل حدیث است. در حالیکه در نظام حاکم بر اعتبارسنجی مسلمانان از اسناد، اگر چه تعدد طرق اطمینان صدور را افزایش می دهد اما مفرد بودن روایت به تنهایی موجب ضعف حدیث نمی شود. اصطلاح طرق شیرجه ای با اصطلاح «تدلیس» و طرق «متابع و شاهد» در میان مسلمانان ارتباط دارد.