رزگار برفروخت

ادبیات پژوهشی و تاریخی موجود درباره انقلاب مشروطه مشتمل بر حجم عظیمی از منابع تاریخی است که در قالب گفتارهای مختلف تاریخ نگاری، جامعه شناختی و... تولید گشته اند. هر کدام از آثار یادشده کلیت و یا بخشی از کلیت رخداد مشروطه را مورد توجه قرار داده اند. بخش مهمی از گام های عملی مشروطه خواهان در راستای تکوین دولت سازی نوین ایران برداشته شد، اما این پروسه در جریان دوره اول مشروطیت در خلال سال های 1285- 1299ه.ش با ناکامی روبه رو شد. این ناکامی از یک سو به دلیل عدم موفقیت مشروطه خواهان در ایجاد مجلس و قوه مجریه مستقل و از سوی دیگر ناتوانی در کنترل منظومه قدرت، یعنی هسته مرکزی سلطنت و نیروهای پیرامونی ایلات و قبایل بود. عدم موفقیت مشروطه خواهان در ایجاد دولت مدرن بسترساز بازتولید تحرکات منطقه ای ایلات و قبایل در این دوره شد. حرکت سمکو در چنین فضایی ظاهر شد. هرچند حرکت سمکو متأثر از فضای فکری حاکم بر مشروطیت و ضد مشروطیت در این دوره نبود، بلکه در سطح رهبری متکی بر آرمان های سیاسی- قومی و در سطح عملکردی متکی بر دینامیسم قبیله ای بود، اما فضای آنومی سیاسی پس از مشروطه زمینه ساز شکل گیری قدرت مندی حرکت وی در خلال سال های پس از مشروطه بود. در این مقاله نگارندگان ارتباط رخداد مشروطه و پی آیند های آن با حرکت سمکو را مورد وارسی قرار داده اند. نگارندگان در این مقاله مبنای کار خود را براساس دو فرض معین کرده اند. فرض نخست این است که رخداد مشروطه از منظر پروژه دولت- ملت سازی ناتمام و ناقص بود. فرض دیگر این است که حرکت سمکو بر بسترهای این انقلاب ناتمام توانست تطور یابد.

یکی از پنداشت های رایج درباره یاسا این است که این شبه نظام حقوقی صحراگردان مغول در فرایندهای زمانی مختلف قدرت گیری و تحکیم قدرت آنان کارکردهای یکسانی داشته است. بررسی منابع تاریخی چنین پنداشتی را به چالش می کشد. در این مقاله ضمن نقد چنین پنداشتی نشان داده می شود که  دگرگونی های سیاسی و آنچه که می توان منطق موقعیتی نامید  بر وجه کارکردی یاسا  اثر گذاری فراوان داشته است. از این لحاظ می توان قائل به دو دوره بود: دوره مغولان اولیه که یاسا کارکردهای نظم بخشی و حفظ اقتدار مغولان را بر جوامع زیر سلطه داشت و در دوره ایلخانان که یاسا برای جامعه مغولی اهمیت می یابد و کارکردهای سیاسی، اداری و نظامی خود را پیدا می کند.