نوشین عطاردیان

در حقوق موضوعه ایران، نظام ادله قانونی در دادرسی حقوقی پذیرفته شده است بطوریکه دلایلی را که دادرس برای اثبات دعوا باید مورد استفاده قرار دهد در مواد 1258 از ق.م و 248 و 257 از ق.آ.د.م احصا شده است. در دادرسی حقوقی انگلیس برخلاف بسیاری از کشورها، علی القاعده ادله شفاهی همانند شهادت از مدارک کتبی رایج تر است. مقوله اثبات دعوا برپایه نظام مترقی دادرسی، آزادی مناسبی را برای قاضی در رسیدگی به دعاوی و ارزیابی ادله اثباتی در دادرسی حقوقی به نسبت بسیاری دیگر از کشورها از جمله ایران ایجاد نموده است. سوالی که در این پژوهش مطرح می شود این است که؛ ارزیابی ادله اثبات دعاوی در حقوق ایران و انگلیس به چه صورت می باشد؟ در صورت غیرقانونی بودن روش به دست آوردن دلیل، قاضی می تواند این مسئله را در ارزیابی کلی دادرسی موثر بداند؟ که در پاسخ می توان گفت، ارزیابی ادله در حقوق انگلیس از آزادی بیشتری برخوردار است بطوریکه دلایل بر قاضی تحمیل نمی شود و قاضی هر نوع دلیل را می تواند مورد ارزیابی قرار دهد. در حالیکه در حقوق ایران بعضی از ادله بر قاضی تحمیل می شود و ناچاراً باید طبق همان ادله اقدام به صدور رای نماید. در صورت غیرقانونی بودن دلیل، می تواند در ارزیابی کلی دادرس از موضوع و باتوجه به مجموعه شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر مسئله موثر باشد و اینکه در صورت تقصیر یا اشتباه دادرس در ارزیابی ادله مسئولیت کیفری، انتظامی و مدنی بر او بار خواهد شد.