میترا بیضایی

صنعت گردشگری با ابعاد اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و زیست محیطی زندگی بشر به شکل پیچیده ای در ارتباط بوده و به تدریج به ابزار شناخت و آگاهی از زندگی مردمان، شناخت جهان پیرامون و غنای بینش و نگرش آدمیان به مفاهیم زندگی تبدیل شده است. شهر بجنورد شرایط ویژه ای برای بهره مندی از مزایای گردشگری دارد؛ اما تاکنون از این فرصت ها درزمینه توسعه گردشگری پایدار به نحو شایسته و مطلوبی بهره نبرده است؛ بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین معیارها و شاخص های گردشگری پایدار و در ادامه اولویت بندی عناصر گردشگری شهرستان بجنورد است تا اقدامات مؤثر درزمینه برنامه ریزی توسعه گردشگری پایدار شناسایی و تبیین شود. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. نرم افزارهای استفاده شده در این پژوهش، Spss و Expert Choice است که نتایج به دست آمده از آنها درباره اقدامات واجد اولویت، معیارهای «ایجاد و پررنگ کردن عامل جذابیت در عناصر گردشگری شهرستان»، «عوامل اقتصادی محرک گردشگری» و «برنامه ریزی و سرمایه گذاری درزمینه زیرساخت های لازم برای گردشگری» را به ترتیب با وزن نسبی 0.36، 0.27 و 0.171 مشخص کرد. همچنین ارزیابی عناصر گردشگری شهرستان بجنورد نشان می دهد در دسته عناصر طبیعی، پارک بابا امان و روستای اسفیدان با امتیازات 0.104 و 0.072 و در دسته عناصر فرهنگی، مجموعه فرهنگی تفریحی بش قارداش، عمارت و آیینه خانه مفخم، کاروانسرای سبزه میدان، حسینیه جاجرمی و موسیقی محلی به ترتیب با امتیازات 0.064، 0.060، 0.058، 0.053 و 0.046 به مثابه عناصر پایه در گردشگری شهرستان بجنورد مطرح اند که می توانند زمینه ساز تحقق گردشگری پایدار در بستر مدنظر باشند. درنهایت با برنامه ریزی و هدایت سرمایه ها و برنامه های عمرانی، امکان بهره برداری از این عناصر به منزله فرصتی برای تحقق توسعه و رونق گردشگری پایدار شهرستان بجنورد فراهم می شود.

نیاز به حضور در فضاهای عمومی برای همه گروه ها فارغ از جنسیت، سن، سطح درآمد، شغل و... امری ضروری است. تجربیات بشری نشان داده است که زنان از شرایط نامساعد محیط های ساخته شده بیشتر رنج می برند. حضور زنان در شهر نه تنها برای خود آن ها دارای منافع جسمانی و روانی است که جامعه را نیز در کل می توانند از نقش حمایتی خود بهره مند سازند. از طرف دیگر باید گفت که تغییر ﻧﻘﺶ زﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻮاده از ﺷکﻞ ﺳﻨﺘی ﺧﻮد و اﻓﺰایﺶ ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺒﺪیﻞ از ﺷکﻞ درون ﺧﺎﻧﮕی ﺑﻪ برون خانگی ﻧیﺎزﻣﻨﺪ ﻧﮕﺮش ﺟﺪیﺪ در طراحی فضاهاست. در این پژوهش ابتدا به بررسی نیازها، محدودیت ها، امکانات مورد نیاز و علایق بانوان در جهت حضور بیشتر آنان در فضاهای شهری پرداخته شد سپس با پیوند زدن این نیازها و علایق بانوان در رابطه با فضاهای شهری با مولفه های کیفی فضاهای مذکور به مولفه های کیفی فضای شهری در رابطه با حضور بانوان دست یافتیم. به دنبال گسترش محیط های صرفا زنانه (به عنوان نمونه مورد نظر در پژوهش، پارک بانوان ملت شهر مشهد) و اثبات این فرضیه که این محیط ها به مرور زمان می تواند تاثیرات منفی در حضورپذیری بانوان در اجتماع داشته باشد به بررسی های تحلیلی (پرسش نامه و مصاحبه) پرداخته شد. تحلیل های صورت گرفته در این پژوهش مبتنی بر روش های کمی و کیفی با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس ، بوده است؛ از مهم ترین نتایج بدست آمده در این پژوهش؛ ....

  تحولات ایجاد شده در دهه های اخیر و نیز عدم توجه به ویژگی های یک مرکز محله مطلوب و کارآمد در هر بستری و مطابق با نظرات و خواسته های استفاده کنندگان از این فضاها موجب بروز مشکلاتی از جنبه های مختلف در مراکز محله ای شده است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مسائل و مشکلات پیرامون دو مرکز محله یعقوبی در بافت تاریخی و مرکز محله پشت سیلو در بافت جدید شهر یزد و تحلیل آنها از طریق تکنیک FMEA (که اساساً با هدف دستیابی به حد ایده آل کیفیت مورد استفاده قرار می گیرد) می باشد. با به کارگیری تکنیک یاد شده در عرصه شهرسازی و کالیبره نمودن آن با مفاهیم موجود در این عرصه، می توان به شناسایی و حل مشکلات فضاهای شهری به روشی اصولی و کارآمد دست یافت. این پژوهش از نوع کاربردی و در بخش تدوین مبانی نظری به روش توصیفی و با استناد به مطالعات کتابخانه ای بوده و در بخش دوم که مربوط به دو مرکز محله در شهر یزد می باشد، به روش توصیفی_تحلیلی و از طریق مطالعات و برداشت های میدانی، به کمک مصاحبه و پرسشنامه و با تأکید بر تکنیک FMEA صورت می پذیرد. مهم ترین نتایج این پژوهش در بخش مقایسه دو مرکز محله یعقوبی و پشت سیلو است که نتایج به کارگیری تکنیک FMEA نشان می دهد، مرکز محله یعقوبی در عین وجود برخی کاستی ها با توجه به نیازها و شرایط امروزی، به دلیل پیاده مداری و قرارگیری فضا در سطح ادراک انسانی، فعال بودن کاربری های تجاری محلی و همچنین ترکیب مطلوب کارکردهای برانگیزاننده حضور ساکنان نسبت به مرکز محله پشت سیلو وضعیت به مراتب بهتری را داراست.  براساس نتایج تحلیلی و اولویت بندی مسائل، راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت در دو مرکز محله یاد شده ارائه گردیده است. در نهایت جمع بندی پژوهش به ارائه نکات و آموزه هایی برگرفته از مرکز محله یعقوبی برای ارتقای کیفی مرکز محله پشت سیلو متناسب با شرایط بافت های جدید اختصاص یافته است.

تشدید مشکلات زیست محیطی، ظهور و بروز بحران های اقتصادی و ناملایمات و نابرابری های اجتماعی به صورت ریشه های تاریخی مؤثر در شکل گیری نظریه توسعه پایدار، کارشناسان مسایل شهری را بر آن داشت تا راهکارهای عملی و اقدامات اجرایی خاصی برای دستیابی به شهرهای پایدار پیشنهاد کنند. به همین منظور ارزیابی و سنجش میزان فشردگی بافت های شهری، جزء نخستین گام ها در بررسی وضعیت پایداری در شهرها است. از این نظر در این پژوهش ابتدا با استفاده از اسناد موجود، چهارچوب نظری توسعه پایدار و شهر فشرده، بیان شد. در ادامه شاخص های شناسایی شده برای سنجش میزان فشردگی شهری، تعیین و با استفاده از روش دلفی و تکنیک AHP تدقیق و وزن هر شاخص مشخص شد. در نهایت به منظور در نظر گرفتن همه جانبه و یکپارچه تمام شاخص ها و ارزیابی فشردگی در دو برزن مطالعه شده در شهر یزد از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل همپوشانی استفاده شد. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش توصیفی - تحلیلی در برزن گازرگاه از بافت تاریخی و برزن فرودگاه از بافت جدید شهر یزد انجام شده است. بر اساس نتایج به دست آمده 46.77 درصد از برزن گازرگاه واقع در بافت تاریخی از درجه فشردگی متوسط و بالاتر بهره می برد؛ ولی این رقم در برزن فرودگاه 38.17 درصد است. همچنین توزیع فشردگی در سطح بافت تاریخی متعادل تر و نزدیک به توزیع نرمال است.