محمدرضا کشکولی

با توسعه جوامع و پیچیده شدن روابط درونی جوامع بر تعداد بحرا ن های ناشی از بلایای طبیعی و انسان ساز افزوده شده است، و این بحران ها هر روز رو به افزایش است. در بین بلایای طبیعی بلایای هیدرو اقلیمی از جمله سیل و بلایای ژئولوژیک از جمله زلزله بیشتر از سایر بلایا تلفات انسانی و خسارت های اقتصادی به همراه دارد، از طرفی نحوه پاسخگویی و حل بحران های ناشی از حوادث با سطح توسعه یافتگی و پیشرفت هرکشوری رابطه مستقیمی دارد. اهداف این پژوهش شامل بررسی و شناخت نقش مدیران و برنامه ریزان شهری در کاهش بلایای طبیعی، شناخت نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها ، شناسایی محاسن و محورهای محورهای توسعه اسدآباد و در نهایت انتخاب امن ترین محور توسعه می باشد.پژوهش حاضر بر این فرضیات استوار است که توانایی مدیران و برنامه ریزان شهری در کاهش بلایای طبیعی شهر اسد آباد نقشی موثر داشته و تاحدودی برنامه ریزان شهری را در طرح های جامع و تفضیلی بر کنترل بلایای طبیعی واقف ساخته است. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی - تحلیلی است و با استفاده از استراتژی یا تحلیل swot به بررسی نقش و جایگاه برنامه ریزی شهری در کاهش اثرات بلایای طبیعی ( سیل و زلزله) و بیان نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها در شهرستان اسد آباد پرداخته شده است. در نتیجه می توان گفت به نظر می رسد ایجاد تشکیلات مناسب و واحد برای ایجاد هماهنگی و انسجام در مدیریت مراحل مختلف بحران ( قبل از وقوع، زمان وقوع و بعد از وقوع) از اولویت برخوردار باشد.

مقدمه: بیکاری، فقر، شرایط اقتصادی بغرنج و مسائل و مشکلات از یک سو و  تمایل مردم برای سکونت در شهرهای بزرگ و یا مجاورت اینگونه شهرها از سوی دیگر همواره یکی از مسائل اصلی شهرهای کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران بوده است. با یک بررسی کارشناسانه و مشاهده  آمار و ارقام از فاجعه بارتر شدن  این مسئله حکایت دارد که اگر برنامه ای مدون و طراحی شده برای آن در نظر گرفته نشود کل جوامع شهری را تهدید می کند. ساکنانی که با توجه به مسائل و مشکلات فراوان به دور ازحداقل  شرایط زیستی مناسب و بدون دسترسی به منابع درآمدی پایدار، مجبور به سکونت در مناطقی مختلف  شهر می شوند. مناطقی که بستر مناسب برای پذیرفتن این ساکنان را ندارند و در نتیجه این هجوم سکونتگاه های غیر رسمی برای سکونت بوجود می آیند.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر ارزیابی نقش سکونتگاه های غیر رسمی در ساختارفضایی شهری و بررسی نحوه جلوگیری از گسترش سکونتگاه های غیر رسمی و پیدا کردن روش های بهینه جهت ساماندهی این نواحی در شهر همدان می باشدکه در ابعاد کالبدی ، فضایی ، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرار می گیرد.روش شناسی تحقیق: از لحاظ متدولوژی تحقیق حاضر با توجه به ماهیت نوعی تحقیق کاربردی- توسعه ای است. و نحوه گردآوری داده های توصیفی از شاخه پیمایشی می باشد. شیوه تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک دلفی و تحلیل آمار با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفته شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی شامل سکونتگاه های غیر رسمی محدوده شهر همدان می باشد.یافته ها: نتایج بدست آمده از آزمون  t-test تک نمونه ای در مورد رضایت ساکنان از وضعیت سکونتگاه های غیر رسمی شهر همدان نشان می دهد که این محلات با توجه به جدول که حاصل از خروجی آزمون t-test می باشد نشان می دهد که رضایتمندی در این محلات با توجه با اختلاف میانگین و حد بالاو پایین درسطح متوسط و نامطلوب می باشد.نتایج: توسعه شهر همدان و گسترش شهر نشینی در دهه های اخیر با رشد اسکان غیر رسمی همراه بوده است. این پدیده اجتماعی- اقتصادی به دلیل نبود توجه به برنامه ریزی منطقه ای و شهری و توانایی های درونی منطقه شهری به لحاظ ایجاد فعالیت و ظرفیت اشتغال شکل گرفته است و اغلب این محلات در محدوده خدماتی شهر همدان واقع شده اند و مشکل اصلی آنها نبود برخورداری از امکانات و خدمات رفاهی و اجتماعی شهر است. علاوه بر این کالبد و سیمای شهر همدان را با مشکل مواجه نموده است. واقعیت این است که نمی توان این محدوده ها را از فضای برنامه ریزی حذف کرد و آنها را نادیده گرفت بلکه باید با برنامه ریزی شهری دقیق و متناسب با ویژگی های ساکنین به ایجاد تغییر در کالبد و بافت آنها پرداخت.