محمد فراس العضل

این پژوهش در پى کشف گفتمان گزارش هاى خبرى چهار شبکه تلویزیونى الجزیره، العربیه، بی بی سی عربى و العالم درباره وقایع انقلاب مصر 2011 در بازه زمانى شروع انقلاب تا انتخاب محمد مرسی به ریاست جمهوری این کشور است. به همین منظور در پژوهش کنونی، از نظریه هاى بازنمایی، برجسته سازی و چارچوب سازى استفاده شده است. همچنین اطلاعات گردآوری شده با به کارگیری «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) تحلیل گفتمانی شده است. جامعه آمارى این پژوهش، 10 گزارش از هر شبکه که به روش نمونه گیری تصادفى انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج تحقیق حاکی از آن است که گفتمان مشترک شبکه های مذکور، تأکید بر خواسته های مردم از جمله محاکمه مبارک و یارانش و قطع روابط با اسرائیل بوده است. اما گفتمان ویژه شبکه الجزیره بر مسالمت آمیز بودن انقلابیون و حمایت از انقلاب، گفتمان شبکه العربیه بر وجود ناامنی برای اقلیت ها مخصوصا مسیحیان، عدم حمایت مردم از جنبش هاى اسلامى و ایجاد فضای دوقطبی در جامعه، گفتمان شبکه بی بی سی عربی بر کاهش انسجام ملی پس از انقلاب، دودستگی مصری ها بین طرفداران و مخالفان انقلاب، حمایت مردم از انقلابیون مسلمان و گفتمان شبکه العالم بر درخواست مردم مصر برای برقرارى مجدد روابط مصر و ایران تأکید داشت.

  عوامل موثر برای پیدایش دیدگاه غرب نسبت به شرق به طور کلی و به طور ویژه جهان عرب را باید از سده های دور در متون کتاب های مقدس، ماجراهای جنگ های صلیبی و در سده های متاخر در آثار سفرنامه نویسان وجهانگردان اروپایی در پی رویارویی با سرزمین های عربی و فرهنگ مردمان عرب دانست. این مقاله در چارچوب نظریات پژوهشگران مطالعات فرهنگی به نگارش در آمده است. براساس این دیدگاه، آثار و تصویر های که غرب درباره اعراب و سرزمین شان ساخته است، غالبا آمیخته با برتری طلبی است. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و مشاهده مجموعه ها و فیلم های انیمیشنی نسبت به گردآوری داده ها اقدام و سپس با روش تحلیلی و انتقادی آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است. نتیجه ی این مقاله نشان می دهد که پدیده (بازنمایی) غرب از اعراب و سرزمین های عربی، به عنوان یک پدیده رسانه ای مطرح است و غرب، مردمان خاورمیانه عربی را به عنوان (دیگری) نشان می دهد تا برای ایجاد هویت (خویش) به صورت کلیشه های ایدئولوژیک تمدن غربی بهره گیری و اعراب را در محصولات فرهنگ و هنر تصویری به صورت مردمانی ناشناس و هراس انگیز بازنمایی می کند. هنرهای تصویری به ویژه فیلم های انیمیشن به عنوان یکی از بخش های مهم رسانه ای، فرادستی فرهنگ غربی را از طریق، اندیشه ها، باورها و الگوهای زندگی غربی به کودکان و نوجوانان سراسر دنیا بازتولید و تلقین می کند.

لقد تم إجراء هذه الدراسه حول سؤال جوهری وهو أنه إذا کان من المفترض تألیف سیناریو یدور حول "شخصیات المعصومین المقدسه مثل النبی والائمه الأطهار (ع)" فإن أی شکل ونمط أو نموذج تقنی یجب أن یتبعه السیناریو؟. إن نماذج صناعه سیناریوهات السینما الکلاسیکیه عاده معتمده علی النموذج الأرسطی، حیث إن هذه النماذج نظراً للأصول الفلسفیه والمتطلبات الثقافیه لا یمکن أن تکون صیغه مثالیه مناسبه لإیجاد الشخصیات القدسیه مثل المعصومین (علیهم السلام). وذلک أولاً لأنه لایمکن إظهار شخصیه المعصوم وثانیاً لأن شخصیه المعصومین ثابته ومستقره، الأمر الذی یتعارض مع التوصیف الرئیسی للشخصیات المکتوبه عاده فی السیناریوهات حیث تکون الشخصیات بشکل عام غیر ثابته ومتقلبه . وفقاً للجوانب العدیده فی هیکل النص السینمائی (مثل نوعیه الدراما، کتابه السیناریو، دراسه الشخصیه، کتابه الحوار...) ترکّزت هذه الدراسه فقط علی " دراسه الشخصیه " فی السیناریو بحیث إنه عن طریق إحصاء وجمع الخصائص التقنیه ومتطلبات دراسه الشخصیه وطابعها فی السیناریو یتم تقییم فعالیتهم فی بناء شخصیه المعصومین. تم التوصل وفق هذه الدراسه إلی أنه لیس لدی أسلوب معالجه الشخصیات فی الدراما الهولیودیّه والأرسطوئیّه القابلیّه التامّه والکامله لطرح شخصیه المعصومین ویلزمها أسالیب وتغییرات جمالیّه. بالإضافه إلی أن حل المشکلات المذکوره فی المقاله لیست ممکنه من خلال کتّاب سیناریو الأفلام فقط وإنما یجب علی الفقهاء وأصحاب العلم فی هذا المجال أن یجدوا حلولاً للمشکلات والإبهامات الفقهیّه حتّی یستطیع کاتب النصّ أنْ یبدع فی محیطٍ واضح المعالم. کما توصلنا إلی أنه من الممکن أن تستعمل بعض التجارب والإبداعات الموجوده فی السینما الغربیّه للخروج من الفضاء المحدود فی تجاربنا علی أنْ نتوسع فی إمکاناتها الإبداعیّه.

یهدف هذا المقال إلى البحث فی أبعاد التلفزیون بوصفه أهم وسیله اتصال فی العالم الحدیث. تناولت أبحاث عدیده التلفزیون من زوایا مختلفه وتحت عناوین متعدده، لکن هذا المقال یسعى لدراسه هذه الوسیله الإعلامیه من زاویه الثقافه المحلیه والأبعاد الاتصالیه والفلسفیه. فقد ولدت وسائل الإعلام الحدیثه کالتلفزیون فی الغرب وتکونت طبیعتها استناداً إلى أرضیه من العناصر والأسس الثقافیه للمدرسه الثقافیه الغربیه. ولذلک فالتلفزیون بوصفه وسیله إعلامیه حدیثه اکتسب مع مرور الأیام خاصیه جمالیه و تحدّد دوره فی البلاد الغربیه وفقاً لمهام معینه کالتسلیه، ویحتاج استثماره فی المیادین الثقافیه والجغرافیه المختلفه کإیران، إلى تعریف مجدد لماهیته کی نتمکن من جعله وسیله إعلام محلیه. ومالم یتحقق ذلک فإنّ جمیع المساعی من أجل إیصال المفاهیم الثقافیه فی الجغرافیا الحدیثه ستبوء بالفشل. فی هذا البحث نؤکد على أنّ التلفزیون قد برز من قلب نظام اتصال حدیث وأدى دوراً هاماً فی الترویج لنظام اتصالی حدیث، وهذا النظام الجدید یختلف جوهریاً عن النظام التقلیدی المفتقر إلى التلفزیون. فماهیه التلفزیون ترتبط بشکل من الأشکال بالأبعاد المتعلقه بعلم الوجود و نظریه المعرفه وعلم الجمال حیث إنّ معرفه الأبعاد الآنفه الذکر هی من الشروط الأساسیه من أجل التحکم فی طبیعه هذه الوسیله الاتصالیه.