ابولفضل احمدی

این مقاله به واکاوی مسئله مصرف در جامعه پرداخته و ضمن بررسی کلی گفتمان مصرف از منظر برخی جامعه شناسان و دین اسلام، درصدد تبیین و تفسیر وجوه تمایز و تشابه مصرف نمایشی با مصرف دینی با تأکید بر نظرات مقام معظم رهبری برآمده است. به این منظور، ابتدا نظریه های جامعه شناسان -به ویژه مصرف نمایشی تورستین وبلن[1] - اندیشه اسلامی با تأکید بر نظرات مقام معظم رهبری درباره مصرف را مورد بررسی و مداقه قرارداده است؛ این بررسی با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف[2] براساس مفاهیم و نشانه های مصرف که در چارچوب مفهومی بیان گردیده، نظرات مقام معظم رهبری با تکنیک فیش برداری استخراج و مورد مقایسه قرارگرفته است. از یافته های این مقاله می توان به استخراج نظرات مقام معظم رهبری درباره گفتمان مصرف و مفاهیم مرتبط با آن اشاره نمود که ایشان مدیریت مصرف را یکی از ارکان اصلی اقتصاد مقاومتی معرفی و به میانه روی و اعتدال، قناعت و صرفه جویی درمصرف توصیه کرده اند که درخصوص کلیات مصرف نمایشی باوبلن دارای تشابه می باشد. از یافته های دیگر این مقاله می توان به دسته بندی وجوه تمایز گفتمان مصرف در اندیشه اسلامی و نظرات جامعه شناسان، بر اساس چهار شاخص اهداف،کارکردها، روشها و اندیشه نام برد که درخصوص تفاوت در اهداف، درجامعه شناسی کسب اعتبار و منزلت اجتماعی... و در دین اسلام برآوردن نیازهای واقعی و ضروری؛ درخصوص کارکردها، درجامعه شناسی برکارکردهای اجتماعی و فرهنگی و در دین اسلام بر کارکردهای زیستی؛ درباره اندازه مصرف، درجامعه شناسی، مصرف گرایی و مصرف انبوه و در دین اسلام، قناعت، صرفه جویی و میانه روی و نهایتاً در انگیزه مصرف، در جامعه شناسی، بر خودخواهی (مصرف بخیلانه)، مصرف مسرفانه و مصرف نمایشی و در اندیشه اسلامی نیز دیگرخواهی، مصرف عاقلانه و انفاق و ایثار تأکید می کنندکه از وجوه تمایز این دو اندیشه به شمار می روند.