ایرج ذوقی

پس از پایان جنگ جهانی دوم آرمان همگرایی و همبستگی مورد توجه مکاتب مختلف قرار گرفت و آنها را بر آن داشت تا راههای تحقق آن را دنبال کنند . ناسیونالیستهای کشورهای مستعمره نیز از این وادی عقب نماندند . همگرایی را می توان این گونه تعریف کرد : فرآیندی است که طی آن دولت ها از تمایل و اشتیاق هدایت و رهبری سیاستهای داخلی و خارجی خود به صورت مستقل و ملی انصراف جسته و برای نیل به هدف ها و منافع مشترک اتخاذ تصمیم های مربوطه را به یک نهاد فرا ملی واگذار کنند .

این نوشته بر آن است تا دریابد سیاست خارجی ایران در دورة دکتر مصدق تحت تأثیر چه عواملی قرار داشت و در اصل سیاست خارجی دولت مصدق تا چه میزان با علایق، منافع، امکانات و تواناییها و راهبرد موازنة منفی ارتباط و تناسب داشت.

این نوشتار بر آن است که صرفاً به نقش و تأثیر عوامل کلی جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و ساختار نظام بین‌الملل مؤثر بر سیاست خارجی در ایران بپردازد.