کامران اویسی

از کاکردهای مطالعات تطبیقی در تفسیر، کشف وجوه تمایز آیینی خاص مانند وهابیت و سلفی گری و تبیین روش نورانی اسلام ناب تجلّی یافته در مکتب اهل بیتm است. آیه ناشنوایی مردگان (فاطر: 22) ازجمله آیاتی است که سلفیه به آن تمسک کرده، معتقدند مردگان هیچ چیزی نمی شنوند و مانند بت ها از شعور بی بهره بوده، مراد از قبر در آن، حفره خاکی داخل گورستان است؛ لذا نباید از شخص مرده حتی اگر پیامبر اکرمj بوده باشد، درخواستی نمود و یا توسل جست. در مقابل مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل تسنن بر این باورند که آیه مذکور در مقام تشبیه است که مشرکان را بسان مردگانی لحاظ می کند که هیچ نمی شنوند. در حقیقت غرض از این تشبیه توجّه دادن به عدم تأثیر آیات بر این سِلک است. توجه منظومه ای و کلّی نگر به آیات دیگر قرآن، التفات به صنایع ادبی مانند تشبیه، کمک گرفتن از سیره نبوی و صحابه و روایات فریقین به عنوان قراین منفصله تفسیری ازجمله دلایلی است که کژی اعتقاد سلفی ها و راستی باور مفسران شیعه و مشهور اهل تسنن را اثبات می نماید.  

مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سوره های مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کرده اند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاهَ الّا بِفاتِحَهِ الکِتابِ" . هدف از این پژوهش، تبیین رابطه تشریع نماز و حدیث " لا صَلاهَ الّا بِفاتِحَهِ الکِتابِ" با نخستین آیات و سُوَر نازله، در راستای اعتبار بخشی به ظنّ حاصل از تاریخگذاری نخستین آیات یا سُوَر نازله است. با بررسی رابطه این دو دلیل به روش توصیفی- تحلیلی در تعیین اولین سوره نازله و تأمّل در توجیه های ذکر شده ی مقابل آن دو، دانسته می شود که نیازی نیست نخستین بودن نزول سوره حمد را بر اساس آن دو دلیل اثبات کرد. با التفات به روش رایج در جمع بین روایات دال بر نخستین آیات و سُوَر نازله می توان گفت که پنج آیه ابتدایی سوره علق در ابتدای بعثت و سپس آیاتی از اول سوره مدّثر نازل شده است. سوره حمد اولین سوره نازله کامل محسوب می شود.

دانشمندان علوم سیاسی و اجتماعی در هنگامه ارائه نظریه درباره انقلاب ها، اصلی را تأسیس نموده و به همه مصادیق انقلاب جهان تسرّی می دهند و به جز برخی از دانشمندان منصِف، دیگرانی چون مارکس، وبر، آبراهامیان، فانون، تدگار، منشأ صرفاً اقتصادی یا اجتماعی و روان شناختی یا خشونت سیاسی برای انقلاب ها قائل شده اند. مقاله پیش رو درصدد است مهم ترین مؤلفه های بینشیِ شکل گیری انقلاب اسلامی ایران را در قرآن موردبررسی قرار دهد که با روش گردآوری کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی- توصیفی با محوریت برداشت های احتمالی از قرآن در بستر مطالعه تفسیری صورت گرفته است. در این پژوهش، باور به ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در قالب آیات دالّ بر نظام سازی و به فعلیت رساندن اجرای احکام، نیز اعتقاد به استمرار شئون رهبری و داوری پیامبر (ص) در قالب نظریه ولایت فقیه، توجه به بسترسازی برپایی قسط در جامعه، التفات به اهمیت اجرای قاعده نفی سبیل ازجمله مؤلفه های بینشی مربوط به ساختار حکومت و مؤلفه های بینشی بصیرت، آگاهی نسبت به جایگاه استقامت، التفات به نقش اتحاد، دشمن شناسی، توجه به فضاسازی سنت الهیِ تغییر قوم به دست خود، مربوط به نهاد مردم است.