معصوم دوستی

خلیج فارس درگذشته از نظر بازرگانی، شکوه خاصی داشت و بنادر، جزایر و شهرهای حاشیه آن، از جمله بندر سیراف، جزیره هرمز و جزیر ه های خارک و بحرین، به لحاظ موقعیت ارتباطی، بازرگانی، صید آبزیان دریایی و مجاورت با راه های بزرگ بازرگانی دنیای قدیم، همچون ادویه و ابریشم، و قرارگرفتن در مسیر اقیانوس هند از اهمیت تجاری، بازرگانی و راهبردی (استراتژیکی) ویژه ای برخوردار بودند. بخش اعظم صادرات و واردات نفتی و غیرنفتی از این بنادر و لنگرگاه ها انجام میگیرد. بندر سیراف، که خرابه های آن، هم اکنون در نزدیکی بندر طاهری بوشهر کنونی واقع است یکی از بنادر پرثروت، پردولت و پررونق است که از یک سو به خوارزم و خراسان و کاشان و ماد می پیوسته و از سوی دیگر، کالاهای گوناگون شهرهای آباد ایران را با هزاران کشتی که خود داشته و یا از دریاهای مجاور و دور، مانند چین و سوماترا و اندونزی و هند می آمده و در بندرگاه آن لنگر می گرفته اند، به چین و هند و آفریقا و دریای ژاپن می فرستاده است. این بندر کهن هرچند که امروز آرام و خموش در کنار دریای پارس آرمیده، ولی دیر زمانی جایگاه دریانوردان و بازرگانانی بود که با حضور خود در آن شهر، سیراف را به بندری پر جنب و جوش با وجهه تجارت جهانی تبدیل کرده بودند. در دوره ساسانیان و پس از آن، به ویژه قرون اول اسلامی، سیراف جایگاه بسیار رفیعی در مبادلات تجاری شرق عالم داشته و بندر مرکزی جاده دریایی ابریشم در سده های میانی بوده و نقش محوری در اقتصاد بازرگانی دریایی داشته است. اهمیت این بندر فقط به دلیل موقعیت استراتژیک نظامی آن نبود، بلکه بنا به شواهد تاریخی، از همان زمان، بندری تجاری نیز محسوب می شده است.

افزایش جمعیّت و رشد شتابان شهری در دهه ی گذشته، آثار سوئی را در پی داشته، تا آنجاکه امروزه، اغلب مردم احساس می کنند که مناطق شهری برای زندگی و فعّالیّت مطلوب نیست. رشد جمعیّت شهرها به نوبه ی خود مسائلی همچون ترافیک، سر و صدا، تولید سرب در هوا، افزایش کارگاه های صنعتی و مزاحمت شهری را در پی داشته است. شهر یزد نیز از این قاعده جدا نیست. یکی از راه حل ها برای حلِّ مسائل زیست محیطی و تبدیل هر چه بهتر محیط شهری به محلّی قابل زیست برای شهروندان، ایجاد فضای سبز شهری، به ویژه ایجاد پارک های درون شهری است. در این مقاله به وضعیّت کنونی و مقیاس عملکردی پارک ها و هچنین کمبودها و نیاز های منطقه در سه سطح ناحیه ای، محلّه ای و همسایگی پرداخته شده است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی از نوع کاربردی و ابزار پردازش و تحلیل و تصمیم گیری ها، مطالعات میدانی و نرم افزار GIS بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، پارک ها در منطقه ی یک شهرداری یزد، از نظر کمّی، کیفی و توزیع فضایی با کمبودها و نارسایی هایی روبه رو است، وضعیّت موجود آن با استانداردهای جهانی و ملّی فاصله ی زیادی دارد و برنامه ریزی مناسب برای توزیع و مکان یابی بهینه ی فضای سبز، ازجمله مکان یابی پارک های جدید در این منطقه از ضرورت های حیاتی به شمار می رود. بنابراین، مکان بهینه برای احداث پارک های جدید با استفاده از روش بولین و دلفی در محدوده ی مورد مطالعه مشخّص شد.