منا مسعود لواسانی

یکی از مشکلات بنیادی شهرهای ایران، مسئله ""هویت شهر"" است. امروز علی رغم گسترش و توسعة شهرها، سیمای آنها ناخوانا، فاقد شخصیت شهری و مولد انواع بحران ها است. شهر بدون هویت، قدرت خود را در ""هدایت ناخودآگاه جمعی شهروندان"" از دست می دهد. نمای ساختمان ها به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده سیما و منظر شهر، دارای نمادها و نشانه های تعیین کننده هویتی است که از عواملی چون اقلیم، فرهنگ، تاریخ و اقتصاد تأثیر می پذیرد. در سال های اخیر برای احیای هویت معماری اسلامی ایرانی اقداماتی چون الگوسازی در بافت های فرسوده، تدوین ضوابط طراحی نما و برگزاری مسابقات طراحی صورت گرفته که از نتایج آنها قبول سهم مشترک حوزه عمومی و خصوصی بر نما است، اما افراط و تفریط در تعیین میزان نقش آفرینی این دو حوزه همچنان ادامه دارد. با هدف تسهیل امر نوسازی، مشوق هایی را در نظر می گیرد که منجر به خلق جداره های نامطلوب شده و یا اغماض در رعایت برخی قوانین حین مرور پایان کار بیش تر با ملاحظات اقتصاد پایین ساکنان مصداق کوتاهی در دفاع از حق عمومی است در این نوشتار با بیان تجربه نوسازی بافت های فرسوده منطقه 17 تهران و آسیب شناسی نماهای جدید ساختمانی، لزوم ورود متخصصان و تقویت نقش حوزه عمومی در هدایت هویت نماها گوشزد می شود. یکی از سیاست های اصلی سازمان نوسازی، افزایش مشارکت مردمی است. سپردن امر نوسازی به بخش مردمی آن را به جریانی پویا و پایدار تبدیل می کند؛ اما در غیاب کار کارشناسی، آموزش های مردمی و ضوابط راه گشا، نماهای جدید آینه تمام نمای معضلات فرهنگی و هویتی ساکنان آن خواهد بود.

در دنیای امروز توجه به تعامل شهروندان و حیات جمعی نیازهایی را در طراحی شهری به وجود آورده، به گون های که فضاهای جمعی به مبحثی مورد توجه در شهرهای امروزی تبدیل شده است. بررسی ویژگ یها و عوامل شک لگیری این فضاها بخشی از مبانی نظری حوزه مطالعات شهری را تشکیل م یدهد. با در نظر گرفتن معماری منظر به عنوان یک دانش و حرفه بومی به نظر م یرسد این عوامل در سرزمی نهای مختلف، خاص همان فرهنگ و مردمان باشد. این مطالعه به بررسی فضاهای جمعی کشور هندوستان م یپردازد و در پی یافتن پاسخ این پرسش است که «مفهوم فضای جمعی در شهرهای هند در چه اصول و معیارهایی با مبانی نظری موجود اشتراک یا افتراق دارد؟ » در این پژوهش که با روش مشاهده و با بهر هگیری از مطالعات کتابخان های انجام شد، تفاوت بسیاری در شرایط کالبدی و جریان زندگی جاری در این فضاها مشخص شد؛ تفاو تهایی که در نگاه اول آنها را به کلی از شهرهای مدرن منفک م یساخت. به نظر م یرسد میان مفهوم و عوامل شک لدهنده فضای جمعی در شهرهای هند و تعاریف و عوامل شناسای یشده در مبانی نظری موجود، تفاو تهای بسیاری وجود دارد. لذا نم یتوان عوامل یکسانی را در تمام دنیا برای شک لگیری فضاهای جمعی توصیه کرد. برای یافتن پاسخ سؤال پژوهش، مطالعات میدانی در گستر های از نوع، عملکرد و کالبد از فضاهای مذهبی تا تجاری و از بافت قدیمی به جدید صورت پذیرفت. این فضاها در دو دسته کلی فضاهای ارگانیک هندی )غالباً قدیمی و مذهبی( و بخ شهای برنام هریزی شده مدرن تفکیک شد. ویژگ یهای فضاهای جمعی در بافت مدرن مشابه عوامل مؤثر شناخته شده بود؛ اما برای سایر بخ شها تعریف خاص فضای جمعی در هند جستجو شد. در مجموع بیش از 18 فضای جمعی در 8 شهر با مطالعه و بازدید میدانی شناسایی و خصوصیات آنها تحلیل شده است. در پایان با بررسی اصول و شاخ صهای حداقلی توصیه شده برای تشکیل این فضاها، معلوم شد فضاهای جمعی هندی متأثر از سطح عمومی زندگی در آن کشور با حداقل شرایط )امنیت، پیوستگی با شهر و حضور پیاده( با ابتدای یترین نوع زندگی شناخته شده در مبانی نظری دنیا )فعالی تهای ضروری( انطباق داشته و دلیل تفاوت اولی های که حس شد، فاصله زیاد زندگی و کالبد فضا )فضاهای مدرن و غربی( است.