محمدعلی میرشکاری

محیط­های شهری در قبل از انقلاب صنعتی با طبیعت منافاتی نداشته­اند، اما با ظهور صنعت، چهره شهرها به سمت تصنعی شدن پیش رفته است که این پدیده دلزدگی مردم از محیط شهری را در پی داشته و همین امر سبب شده تا مردم در اولین فرصت به دست آمده به فضاهای طبیعی موجود در حومه شهرها پناه ببرند؛ به دنبال این ضرورت، مدیران شهری لازم دیدند در برنامه­ریزی شهری، پارک­های بیرون از شهر را هم لحاظ کنند.. پارک ملت زاهدان از جمله این پارک­ها می­باشد. در این پژوهش سعی شده است بر اساس رویکرد ترجیحات مردمی با استفاده از مدل طبقه­بندی کیفیت(Quality Sorting) به ارزیابی بصری وضع موجود در این پارک پرداخته شود. بر اساس این مدل فضای پارک با توجه به تیپ­های منظر موجود به پهنه­های مختلفی تقسیم شد: 1. پهنه فضاهای طراحی شده 2. پهنه بازی­ها 3. پهنه با پوشش طبیعی. در ادامه 495 عکس در دو نوبت از پهنه­ها تهیه شده و با توجه به اهداف مورد مطالعه برای هر پهنه، 8 عکس و در مجموع 24 عکس از مجموع عکس­های گرفته شده، انتخاب گردید؛ مردم این عکس­ها را با توجه به ترجیحاتشان در پنج دسته رتبه­بندی نمودند (عکس­های خیلی زیبا، زیبا، معمولی، زشت و خیلی زشت). نتایج تحقیق نشان می­دهد بیشترین ترجیحات بازدید کنندگان در قالب گروه سنی 15 تا 24، از بین سه پهنه مورد بررسی، پهنه با پوشش طبیعی با 50% ترجیحات می­باشد، بیشترین ترجیحات بازدید کنندگان در قالب گروه سنی 25 تا 49، پهنه فضاهای طراحی شده با 46% ترجیحات و بیشترین ترجیحات بازدید کنندگان در قالب گروه سنی 50 سال به بالا، از بین سه پهنه مورد بررسی، پهنه بازی­ها با 36% می­باشد.

رنامه ریزان شهری، با این که حداقل هایی به عنوان سرانه پیشنهاد نموده اند، اما معتقدند که بهتر است، از بین کاربری های شناخته شده و موجود در شهرها، تنها برای کاربری فضای سبز، ، سرانه ای نباشد، تا شهرها به صورت باغشهر درآیند و این امر اهمیت و ضرورت فضای سبز را بیشتر نمایان می سازد. به این سبب درحال حاضر فضای سبز به عنوان موضوعی جذاب در محافل علمی مطرح و مورد بررسی قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف افزایش کارایی و افزایش تعداد بازدیدکنندگان از پارک های موجود در سطح شهر نورآباد ممسنی در فارس، انجام شده است. مسأله مطرح شده در این پژوهش، تفاوت قائل نشدن طراحان و برنامه ریزان فضای سبز میان سه مؤلفه فرهنگ، اقتصاد و زیست محیط و همچنین عدم توجه به ترجیحات مردمی در طراحی پارک ها می باشد. به این منظور ابتدا پس از بیان چالش های مورد بررسی برای هر یک از این مؤلفه ها (فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی)، شاخص های مورد مطرح برای هر یک از آن ها شناسایی و در قالب یک پرسشنامه طراحی شده است. پس از استخراج و پردازش داد ه های جمع آوری شده و تهیه شاخص های آماری مناسب برای مؤلفه های تحقیق، از آزمون کای اسکوار تک متغیره استفادهشد. نتایج تحقیق بیانگر این است که برخلاف عقیده رایج بین برنامه ریزان، شهروندان بین این سه مؤلفه (فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی) به لحاظ اهمیت تفاوت قایلند، همچنین مؤلفه فرهنگی، از بین سه مؤلفه مورد بررسی، با مقدار (x2) برابر با 559.746 از بیشترین ترجیحات برخوردارند. پس از آن، در بعد زیست محیطی مقدار (x2) برابر با 506.579 و در بعد اقتصادی مقدار (x2) برابر با 166.411 در رتبه های بعدی قرار دارند.

انسان از طریق حواس پنجگانه با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می نماید. از این میان، حس بینایی بیش ترین نقش را در لذت بردن از محیط های طبیعی به خود اختصاص داده است. با توجه به چشم نواز بودن محیط های طبیعی، لازم است مدیران شهری نیز در طراحی محیط پارک ها، عوامل و عناصر بصری را در نظر گرفته تا موجبات رضایت شهروندان فراهم شود. زاهدان به عنوان یک کلان شهر نوظهور در منطقه جنوب شرق، دارای پارک های متعددی از جمله پارک ملت است. این پارک که در مسیر جاده زاهدان - خاش واقع شده، می تواند کارکردی مؤثر در ایجاد رضایت در مردم شهر داشته باشد. پارک ملت به لحاظ زیبایی شناسی از آسیب های جدی رنج می برد، که این پژوهش سعی در شناسایی و گره گشایی از آن ها دارد. این پژوهش بر اساس رویکرد ترجیحات مردمی، به ارزیابی بصری وضع موجود در پارک ملت زاهدان، با در نظر گرفتن سلیقه شهروندان و با استفاده از مدل طبقه بندی کیفیت(Quality Sorting)، پرداخته است. بر اساس این مدل فضای پارک با توجه به تیپ های منظر موجود به پهنه های مختلفی تقسیم گردیده که عبارتند از: 1. پهنه فضاهای طراحی شده 2. پهنه بازی ها 3. پهنه با پوشش طبیعی. در ادامه تحقیق تعداد 495 عکس در دو نوبت از پهنه ها تهیه شده و با توجه به اهداف مورد مطالعه برای هر پهنه 8 عکس و در مجموع 24 عکس از مجموع عکس های گرفته شده انتخاب گردید، مردم این عکس ها را با توجه به ترجیحاتشان در پنج دسته رتبه بندی نمودند (عکس های خیلی زیبا، زیبا، معمولی، زشت و خیلی زشت). نتایج تحقیق نشان می دهد پهنه فضاهای طراحی شده با 40% ترجیحات، پهنه با پوشش طبیعی با 38% و پهنه بازی ها با 22% از ترجیحات بازدیدکنندگان، به ترتیب از بیش ترین تا کم ترین ترجیحات برخوردارند.