رضوانه عرفانی حسین پور

امروزه حوزه ارتباطات زیست محیطی به عنوان یکی از حوزه های مهم در ارتباطات توسعه شناخته می شود و از این رو توانسته است توجه بسیاری از تحلیل گران رسانه را به خودجلب کند تا درباره ی محیط زیست و رابطه ی فردی و اجتماعی مان با آن به تحقیق و تأمل بپردازند. در این مقاله، ضمن ارائه مقدماتی درباره توسعه پایدار و اهمیت و جایگاه محیط زیست در آن، به ارتباطات توسعه می پردازیم و در ذیل آن معرفی تفصیلی ارتباطات زیست محیطی را آغاز می کنیم. پس از ارائه تعاریف، تاریخچه و ویژگی های این حوزه، موضوعات پژوهشی آن را معرفی کرده و نهایتاً با ورود به بحث ارتباط گری درباره محیط زیست، رابطه آن با رسانه را از نظر می گذرانیم. پیشنهاد موضوعات جدید در این حوزه به پژوهشگران ایرانی حوزه ارتباطات و مطالعات رسانه، بخش پایانی این مقاله را تشکیل می دهد.

گسترش کاربری تکنولوژیهای نوین ارتباطی آثار مثبت و منفی متفاوت و گاه متناقضی برای گروه های مختلف جمعیتی و اجتماعی به دنبال دارد. بنابراین، بهره گیری از دانش و تخصص کارشناسان ارتباطات در حوزه ی سیاست گذاری فرهنگی-ارتباطی منجر به کسب شناختی دقیق تر از جامعه شده و افزایش اثرات مثبت و کاهش پیامد های منفی را به دنبال دارد. به میزانی که متخصصان سیاست گذاری ارتباطی، ابزارهای کارا-تری برای کندوکاو و تعیین سیاست ها در اختیار داشته باشند و دیدگاه هایشان مورد توجه و مبنای برنامه ها قرار گیرد، می توان انتظار داشت جامعه با آسیب های کمتر، بتواند بهره مندی بیشتری از این فناوری ها داشته باشد. در این مقاله، کوشیده ایم ضمن ترسیم تصویری اجمالی از وضعیت اقتباس تلفن همراه توسط نوجوان ایرانی و الگوی کاربری آن، و با مرور تجربه ی کشورهای مختلف، راهبردهای کلی در سیاست گذاری مصرف رسانه ای این گروه را از نظر بگذرانیم. نگاهی به تلاش های سایر جوامع در این زمینه نشان می دهد که می توان با درگیر کردن بازیگران اجتماعی مختلف (مدرسه، مربیان و خانواده) و با اتّخاذ سیاست های ارتباطی کلان (واردات، تولید و عرضه ی گوشی های مخصوص نوجوانان، آگاهی بخشی به والدین و نوجوانان1 و افزایش سطح سواد رسانه ای)، به سازماندهی قاعده مند الگوی کاربری نوجوانان از تلفن همراه دست یافت.

آگاهی از خوانش مخاطبان از برنامه های شبکه های ماهواره ای برون مرزی به عنوان محتوای رقیب برنامه های شبکه های داخلی اهمیت بسیاری در سیاست گذاری رسانه ای و برنامه ریزی برای حفظ و افزایش مخاطبان صداوسیما دارد. با این پیش فرض، مقالة حاضر به مصرف شبکه های ماهواره ای سیاسی فارسی زبان در ایران و به طور خاص برنامة پارازیت توسط دانشجویان دانشگاه های تهران پرداخته و ضمن تحقیق دربارة خوانش های آنها از برنامه، کارکردها و رضامندی های حاصل از آن را مورد پرسش قرار داده است. این نوشتار در قالب نظریة دریافت به روش کیفی و با تکنیک مصاحبة عمقی با 20 دانشجو صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد که مصرف شبکه های سیاسی ماهواره ای دگراندیش، به معنای مخالفت با کلیة مواضع جمهوری اسلامی نیست و جوانان خوانش های تخالفی و مذاکره ای نسبت به برنامه های این شبکه ها دارند؛ همچنین رویکرد انتقادی برنامه نسبت به رفتارهای مدنی و اخلاق در جامعة ایرانی، مورد تأکید و محل توجه دانشجویان بوده است.