شهین خانی

در هنر ملتهای بزرگ باستانی ، ساخت اشیا در کنار سایر هنرها ، بخش بزرگی از صنعت و هنر آن ملل را به خود اختصاص داده است . بخشی از این اشیا با اعتقادات و ادیان آنها پیوسته است و علاوه بر جنبه کار کردی از وجه آیینی نیز برخوردارند . ظروف و اشیایی مثل آینه ، مهر و ... غالبآ با اشکالی تزیین شده اند که مطالعه و بررسی آنها به محققان در شناخت دقیق تر ادیان و اعتقادات و آداب و رسوم ملل بزرگ کمک می کند . در این مقالهه ضمن توجه به نوع خاصی از ظروف در مصر باستان که « چمچه روغن » هم نامیده شده اند؛ به آیینه ها و همچنین معنی نمادین طلا و نقره از دیدگاه ملل باستانی ، بویژه مصر اشاره شده است . این ظرفها و آینه ها که با پیکره های انسانی ( گاه پیکره الهه بزرگ مصری ، هاتور ) یا جانوری تزیین شده اند ،‌ از طرف برخی محققان از حیث معنای نمادین آنها ، ...

« هموساپین » یا انسان معاصر در « عصر پارینه سنگی نوین » پای به عرصه وجود گذاشت و در همین زمان ، دین و هنر برای اولین بار به وجود آمد که ریشه های آن در دوره های پیشین به طور ضمنی وجود داشت . از این دوره آثار متعددی به دست آمده که از چگونگی عقاید دینی و آداب و رسوم بشر خبر می دهد . آثار یافت شده که قدیمی ترین آثار فرهنگی متعلق به انسان هستند ؛ شامل نقاش های دیواری غارها ، پیکرکها و نقش برجسته هایی از زن و حیوانات است . در این مقاله به بررسی چند پیکره ی زن که از مهمترین آثار بشر در حدود 25000 ق . م هستند ، پرداخته ایم ...

انگاره ی « بانوی حیوانات » در آثار هنری همه ملتهای قدیمی و در همه سرزمینها دیده شده است . این انگاره ارتباط الهه ها و نیروی مؤنث را با حیوانات به عنوان حامی و حوش و نیز خالق موجودات زنده نشان می دهد . بانوی حیوانات که با عنوانهای دیگر همچون « الهه مادر » ، « مادر کبیر » و القاب دیگر همپوشانی دارد ، حاکی از پیچیدگی ادیان اولیه است . به نظر می رسد این انگار ریشه در دوره پارینه سنگی دارد ، اما دوره ی اوج شکوفایی آن از عصر نوسنگی تا دوره ی برنز است ...

    الهه ها و نیروی مؤنث در اسطوره ها از جایگاه مهمی برخوردارند و در دهه های اخیر مورد توجه بسیاری از محققان بوده اند. یکی از تجلی های نیروی مؤنث، « الهه ی مادر» یا « الهه ی زمین» یا «مادرکبیر» است که در دورانی طولانی از زندگی بشر- احتمالاً از عصر پارینه سنگی تا عصر مفرغ- برای مردم بسیاری از تمدن های قدیمی شناخته شده بود و به ویژه در دوره هایی که انسان به شدت به زمین وابسته بود ستایش می شد. الهه ی مادر یا الهه ی بزرگ، نه تنها مادر و زاینده هستی و نمودهای مختلف زندگی محسوب می شد؛ بلکه ستاننده زندگی و الهه ی مرگ نیز بود. او ایزدی به خود متکی و گاه ستم کار بود که خدای مرگ و جهان زیرین نیز محسوب می شد. بسیاری از مظاهر طبیعت مثل آب ها، کوه ها، گیاهان، حیوانات و... با او پیوسته بودند. در این گفتار کوشش شده تا با روش تحلیلی به اساسی ترین ویژگی های الهه ی مادر و یا به عبارت کلی « نیروی مؤنث » دست یابیم و با جمع آوری نمونه ها و مثال های مختلف از اساطیرکشورهای گوناگون به یک جمع بندی کامل برسیم. درمقدمه ضمن ذکر تاریخچه ای مختصر از نظریه های مهم مرتبط با نیروی مؤنث به بررسی کلیات، پیچیدگی ها و دوگانگی های این نیرو با ارائه ی نمونه های مشخص پرداخته ایم  و سپس به جلوه های گوناگون طبیعت که مؤنث محسوب می شوند اشاره کرده ایم.