حسین الوند سرکلاته

یکی از مباحث مطرح شده در علوم قرآنی، جمع آوری و تدوین قرآن است. در کتابهای علوم قرآنی از چهار جمع سخن به میان آمده است: جمع صحابه، امام علی علیه السلام، ابوبکر و عثمان. این نوشته در پی پاسخ به این سوال است که از میان جمع های فوق کدامیک و بر اساس چه دلایلی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار بوده است ؟ بعضی از اهل سنت عقیده دارند ، نخستین جامع قرآن ابوبکر بوده که این کار را با مشورت خلیفه دوم انجام داد و جمع او از ارزش بیشتری برخودار است. اما بررسی منابع روایی و تاریخی و کتابهای علوم قرآنی - اعم از شیعه و اهل سنت - بیانگر این حقیقت است که اولین جامع قرآن، حضرت علی علیه السلام بوده و جمع حضرت از ارزش بیشتری بر خوردار است. علاوه بر ویژگی های شخصی حضرت، مانند اعلمیّت آن حضرت میان صحابه و کاتب وحی نبوی، ویژگی های مصحف آن حضرت نیز از دلایل ارزشمندی جمع حضرت است : ترتیب سوره ها بر حسب ترتیب نزول ، در بر داشتن نصّ دقیق و قرائت صحیح آیات طبق املای پیامبر، ذکر شان نزول، زمان و مکان نزول آیات ، مشخص نمودن آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، در بر داشتن تفسیروتاویل آیات طبق نقل پیامبر و نیز تقدم جمع حضرت بر جمع ابوبکر و عثمان از دلایل ارزشمندی جمع حضرت محسوب می شود.