سمیه جاویدی

در عصر جهانی سازی و رقابت شدید، سازمان های تحقیق و توسعه ملی در تنگنای شدیدی جهت فعالیت مؤثر و کارا قرار گرفته اند. زمانی که بخشی از سرمایه های ملی بر روی مراکز تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می شود، این مراکز مسئول پاسخگویی در قبال عملکرد خود به جامعه هستند. هدف از این پژوهش، ارزیابی کارایی نسبی عملکرد تحقیق و توسعه بخش علوم و مهندسی ایران در دو بخش تولید و انتشار علم با استفاده از سازوکار ""تحلیل پوششی داده ها"" است. در این بین، فعالیت های تحقیق و توسعه 14 کشور منطقه استخراج شد. در این راستا، برای ارزیابی کارایی نسبی آنها در بخش تولید علم، از ورودی هایی همچون نرخ ثبت نام در رشته های علوم و مهندسی، تعداد پژوهشگران تحقیق و توسعه، هزینه تحقیق و توسعه و خروجی هایی همچون تعداد مقالات علمی و مهندسی و پروانه های ثبت اختراع دریافتی بین المللی و در بخش انتشار علم، از ورودی های تعداد مقالات علمی و مهندسی و پروانه های ثبت اختراع دریافتی بین المللی و خروجی هایی همچون صادرات فنّاوری پیشرفته و میانگین ارجاع به مقالات استفاده شد. نتایج نشان داد که در بخش تولید علم، از 14 کشور تحت بررسی تعداد چهار کشور و در بخش انتشار علم، تعداد نه کشور در میان کشورهای منتخب ناکارا هستند. از نتایج قابل تأمل این بود که ایران در بخش تولید علم از جایگاه مناسبی در بین کشورهای منتخب برخوردار نیست، ولی در بخش انتشار علم توانسته است بیشترین کارایی را از مدل تحلیل پوششی داده ها به دست آورد.

از آنجا که دانشگاه ها به عنوان یکی از مهمترین مراکز تولید و تجاری سازی علم به حساب می آیند انتظار می رود که از منابع در دسترسشان به طور مؤثر و کارا استفاده نمایند. از میان گروه های آموزشی دانشگاه ها، گروه های فنی و مهندسی به لحاظ ماهیتشان نقش بسزایی در خروجی های تحقیق و توسعه دانشگاه دارند. هدف از این تحقیق، به کارگیری الگویی جهت ارزیابی عملکرد تحقیق و توسعه بخش علوم و مهندسی دانشگاه ها در هر دو بخش تولید و انتشار علم با استفاده از مکانیزم تحلیل پوششی داده های شبکه ای است. در این بین فعالیت های تحقیق و توسعه 8 گروه آموزشی فنی و مهندسی دانشگاه یزد استخراج که در این راستا برای ارزیابی کارایی نسبی آن ها در بخش تولید علم از دو ورودی مقدار گرنت تخصیص داده شده به اساتید گروه و اعضای پژوهشی گروه آموزشی شامل اساتید و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا و خروجی های تعداد مقالات، کتب انتشار یافته، طرح های پژوهشی، پایان نامه ها و اختراعات و اکتشافات ثبت شده و در بخش انتشار علم از ورودی های تعداد مقالات، کتب انتشار یافته، طرح های پژوهشی، پایان نامه ها و اختراعات و اکتشافات ثبت شده و خروجی های مبلغ طرح های پژوهشی، مبلغ قراردادهای آموزشی و مشاوره ای و مبلغ پایان نامه های حمایت شده و ارزش اختراعات تجاری شده استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در بخش تولید علم از 8 گروه آموزشی تحت بررسی تعداد 7 گروه و در بخش انتشار علم تعداد 6 گروه در میان گروه های فنی و مهندسی منتخب، ناکارا می باشند.