محمدعلی دستمالی

هم زمان با گسترده شدن دامنه نفوذ ملی گرایی در بسیاری از کشورهای جهان، در انتخابات سال 2023 ترکیه نیز اهمیت نقش ملی گرایان نمایان شد. ملی گرایان ترک از حیث گستردگی و عمق نفوذ سیاسی و اجتماعی عملاً در رده اردوگاه و گفتمان سوم ترکیه قرار گرفته اند؛ اما در رقابت بین دو گفتمان اول و دوم، یعنی محافظه کاران و دموکراسی خواهان، به نقطه ثقل مهمی تبدیل شده اند و نقش مهمی ایفا می کنند. اردوغان برای کسب پیروزی و تشکیل کابینه، از چند حزب و جریان ملی گرا کمک گرفت و توانست از سد مخالفان بگذرد. به این ترتیب، دولت باغچلی، رهبر مهم ترین حزب ملی گرای ترکی و نماد این گفتمان، همچنان نفوذ و قدرت خود را به عنوان شریک اصلی اردوغان حفظ کرد و ائتلاف شش حزبی مخالفان شکست خورد. هدف اصلی این پژوهش تحلیل جایگاه ملی گرایان ترک در رقابت های حزبی ترکیه و نقش آنان در تحولات سیاسی این کشور و پاسخ دادن به این سؤال است که ملی گرایان ترک بر اساس چه نوع سناریوهایی می توانند اثرگذاری خود را حفظ کنند؟ با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک ترکیه در منطقه و تأثیر این کشور بر روندهای منطقه ای، لازم است جایگاه واقعی احزاب و جریانات این کشور و به ویژه ملی گرایان ترک بررسی شود. این مقاله جریانات عمده ملی گرای ترک در پهنه سیاست ترکیه را معرفی کرده و با روش اسنادی و مقایسه آرا، جایگاه احزاب را مشخص کرده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ملی گرایان ترک در عرصه سیاست ترکیه، هنوز هم کنشگران اثرگذار و مهمی هستند و می توانند در بزنگاه های حساس بر روندهای سیاسی اثر بگذارند.

حکومت جمهوری ترکیه طی سالیان اخیر، در مورد تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کردها در عراق و سوریه، دو رویکرد متفاوت در پیش گرفته است. این تفاوت، گاه چنان برجسته است که در نگاه نخست، شاید چنین تصور شود که ترکیه در پرونده ی کُردی، دچار سرگشتگی و رفتار متناقض و تصممیات کور و دفعتی شده است. اما نگارنده این تحلیل، بر این باور است که حکومت ترکیه، بر اساس برنامه ها و اهداف سیاسی خاص خود، به شکل عامدانه و هدفمند، نسبت به کردهای عراق و سوریه، به اشکال متفاوتی برخورد می کند.