خداکرم حاتمی بهمن بیگلو

هدف از این پژوهش، شناسایی توزیع مکانی و برآورد میانگین بلندمدت ابرناکی(روزهای ابری، نیمه ابری و صاف) در مقیاس زمانی فصلی و ماهانه در ایران است. بنابراین، از داده های فراسنج درصدابرپوش در فرآورده ابر سنجنده مودیس تررا (MOD06) استفاده شده است.در این پژوهش، با توجه به نامنظم بودن شبکه ی مختصات جغرافیایی تصاویر روزانه ی مودیس بر فراز کشور، ابتدا داده های درصدابرپوش به شبکه ی منظم 5×5 کیلومتری که بر اساس چارچوب مختصات جغرافیایی ایران تهیه شده بود منتقل گردید تا به واکاوی بلندمدت اقلیمی پوشش ابر پرداخته شود. یافته های پژوهش نشان داد که بیش ترین فراوانی تعداد روزهای ابری در فصل زمستان با 36 روز و کم ترین آن در فصل تابستان با 8/7 روز رخ می دهد. در مقیاس ماهانه، بیش ترین فراوانی روزهای ابری در ماه بهمن با 8/12 روز و کم ترین آن در شهریور با 8/1 روز رخ می دهد. توزیع مکانی پوشش ابر نشان داد که گستره ی بیشینه ی فراوانی تعداد روزهای ابری در فصول بهار، تابستان و پاییز در سواحل جنوبی و غربی دریای خزر است اما در فصل زمستان بر روی ارتفاعات کوهستانی شمال کشور قرار می گیرد، گستره ی کمینه ی روزهای ابری در فصول بهار، پاییز و زمستان در جنوب شرق کشور است اما در فصل تابستان از جنوب و جنوب شرقی کشور جدا می شود و در مناطق مرکزی کشور دیده می شود. گستره ی بیشینه ی روزهای نیمه ابری بر روی ارتفاعات کوهستانی کشور و کمینه ی آن در مناطق جنوبی، مرکزی و پایکوه ها و جلگه ها است. در مجموع، فراوانی تعداد روزهای ابری (روزهای صاف) از شمال به جنوب شرقی کشور کاهش (افزایش) می یابد اما در فصل تابستان در جنوب شرق و شمال تنگه ی هرمز و در فصل زمستان بر روی ارتفاعات کوهستانی شمال کشور افزایش می یابد و جهت کاهشی (افزایشی) روزهای ابری(روزهای صاف) در کشور بر هم می خورد.

هدف از این مطالعه، واکاوی تغییرات مکانی و زمانی پوشش ابر بر فراز ایران است. برای دستیابی به این هدف، از پارامتر درصدابرپوش فرآورده ابر سطح 2، نسخه ی 6 مودیس تررا (MOD06) در دوره ی آماری 1379 تا 1392 شمسی استفاده شده است. با توجه به اینکه، فرآورده ابر سطح 2 مودیس فاقد شبکه ی مختصات جغرافیایی منظم روزانه است. ابتدا پایگاه داده ی جدیدی همسان با تفکیک مکانی پارامتر درصدابرپوش تهیه گردید تا واکاوی اقلیمی بر روی داده ها امکان پذیر گردد. یافته های این پژوهش نشان داد که در مقیاس سالانه تغییرات روند پوشش ابر در کشور با آهنگ 02/0+ درصد در سال (2 درصد در هر قرن) رو به افزایش است. در مقیاس فصلی، در فصل پاییز با روند کاهشی و در سایر فصول با روند افزایشی روبرو است و در مقیاس ماهانه در ماه های تیر، مهر، آذر و دی روند کاهشی و در سایر ماه ها روند افزایشی وجود دارد. پراکنش مکانی روند سالانه ی پوشش ابر در درازمدت نشان داد که پوشش ابر در شمال شرق، شمال غرب و بطور پراکنده در قسمت های داخلی کشور روند کاهشی دارد و در جنوب، جنوب شرقی و شرق کشور روند افزایشی دارد. پراکنش مکانی روند فصلی نشان داد که بیش تر مناطق کشور در فصل پاییز با روند منفی و در فصل زمستان با روند مثبت روبرو است.

هدف از این پژوهش ارزیابی مقدار درصد ابرپوش در ایران است. درصد ابرپوش یکی از پارامتر های مهم اقلیمی و هواشناسی است که بیانگر میزان ابرناکی است. برای دست یابی به هدف، از پارامتر درصد ابرپوش فرآورده ابر سنجنده مودیس ماهواره تررا استفاده شده است و نتایج آن شامل توزیع مکانی، میانگین فصلی و سالانه ابرناکی در کشور است. یافته های این پژوهش نشان داد که بیشینه سالانه توزیع مکانی ابرناکی در سواحل دریای خزر و کمینه آن در جنوب شرق کشور دیده می شود. در مقیاس فصلی، بیشینه ابرناکی در بیشتر فصول در سواحل جنوبی دریای خزر دیده می شود؛ اما در فصل زمستان بر روی مناطق کوهستانی رشته کوه البرز و شمال غرب کشور است و کمینه فصلی آن در بیشتر فصول در مناطق جنوب و جنوب شرقی کشور دیده می شود؛ اما در فصل تابستان در مناطق غربی و شرقی کشور دیده می شود. میانگین ابرناکی سالانه کل کشور 5/27 درصد است که در هنگام صبح و عصر به ترتیب 3/25 درصد و 7/29 درصد است. در مقیاس فصلی، بیشترین و کمترین مقدار ابرناکی به ترتیب در فصل زمستان (1/46 درصد) و تابستان (9/9 درصد) رخ می دهد. در مجموع، در مقیاس فصلی و سالانه، تغییرات مکانی و زمانی ابرناکی در کشور ناهمگن است.

رخداد پدیده ی یخبندان می تواند آثار و خسارات قابل توجهی در بخش های، اقتصادی اجتماعی و سیاسی بر جای گذارد، بدین منظور برای جلوگیری از خسارات مالی، شناخت ویژگی های این پدیده امری بدیهی به شمار می رود. بنابراین هدف از این نوشتار، شناسایی الگوهای همدید تراز میانی جو و تراز دریا در رخداد پدیده یخبندان در بازه زمانی 30 ساله است. جهت تعیین الگوهای گردشی روزهای یخبندان، روزهایی که حداقل در 5 ایستگاه دمای زیر صفر درجه گزارش شده بود و گستره مکانی مورد نظر را تبیین می نمود، به عنوان روزهای فراگیر رخداد یخبندان انتخاب گردید. سپس داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار تراز دریا در قلمرو 10 تا 100 درجه طول خاوری و 20 تا 80 درجه عرض شمالی در ماتریسی به ابعاد 312 در 925 استخراج گرید. در ادامه، با استفاده از تحلیل مؤلفه های اصلی و تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد به واکاوی الگوهای گردشی تراز میانی جو و سطح دریا در روزهای رخداد یخبندان در استان یزد پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان داد استقرار پرارتفاع در شمال دریای مازندران و شمال خاوری اروپا (تاوه قطبی) در الگوی اصلی تراز 500 هکتوپاسکال مسبب ریزش هوای سرد با گردش واچرخندی از سمت شرقی منطقه و به وجود آمدن پدیده یخبندان شده است، همچنین نفوذ زبانه ی کم ارتفاع از سمت دریای مازندران با کانون شمال سیبری به درون ایران منجر به ریزش هوای سرد با گردش چرخندی از سمت باختری منطقه می شود.

پدیده ی گرد و غبار از مهم ترین پدیده های جوی مخرب و موثر در تغییرات آب و هوایی است، بنابراین شناخت ویژگی های آن از نظر فراوانی، مکان و زمان رخداد دارای اهمیت است، بدین جهت در این نوشتار به منظور ارزیابی و پایش مکانی و زمانی رخداد پدیده های مرتبط با گرد و غبار در شهرهای ایران از 85 ایستگاه همدید در بازه زمانی مشترک 20 ساله و از روشهای تحلیل آماری استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که پدیده ی غبار(هیز) با کد 05 در نواحی ساحلی خلیج فارس دارای بیشینه فراوانی سالانه است و پیش از ظهر از فراوانی بیشتری نسبت به پس از ظهر برخوردار است، بیشینه و کمینه رخداد فصلی آن به ترتیب تابستان و زمستان است. پدیده ی گرد و خاک با کد 06 در غرب کشور دارای بیشترین رخداد است و بیشینه و کمینه رخداد فصلی آن بترتیب تابستان و پاییز است، پدیده ی گرد و خاک بلند شده اطراف ایستگاه با کد 07 در شرق کشور دارای بیشترین فراوانی است. پدیده های طوفان ماسه یا گرد و خاک سبک، متوسط و شدید با کدهای 30 تا 35 بیشترین فراوانی رخداد در شرق کشور دارد و هنگام پس از ظهر دارای بیشترین فراوانی رخداد است. پدیده ی رعد و برق توام با توفان گرد و خاک یا توفان شن با کد 98 در ایستگاه ایرانشهر دارای بیشترین فراوانی رخداد است و در سایر ایستگاه های کشور بندرت رخ می دهد. بنابراین مطالعه ی کدهای هوای مرتبط با گرد و غبار به طور جداگانه سبب آشکارسازی تفاوت های زمانی و مکانی آنها می گردد و در شناخت مخاطرات محیطی شهرها و مناطق مختلف کشور دارای اهمیت است.

آلودگی در سطح کلان شهرها به شدت کیفیت زندگی شهروندان را تهدید می کند. این پدیده در سال های اخیر به یک معضل اساسی زیست محیطی تبدیل شده است. به منظور مطالعه ویژگی الگوهای همدید روزهای آلوده به ذرات معلق در شهر شیراز با استفادهاز رویکردمحیطیبه گردشی، شرایط حاکم بر این الگوها مورد بررسی قرار گرفت. جهت انجام این پژوهش نخست با استفاده از داده های آلاینده ذرات معلق در بازه زمانی 7 ساله (2011-2005) و شاخص استانداردهای آلایندگی روزهای آلوده (100PSI>) استخراج گردید؛ سپس با به کارگیری داده های فشاری سطح زمین و تراز 500 و 850 هکتوپاسکال، رطوبت سطح خاک و دمای تراز 1000 هکتوپاسکال الگوهای فشار در روزهای آلوده به کمک تحلیل خوشه ای مورد پردازش قرار گرفت. نتایج بیانگر وجود 70 روز آلوده، که بیشترین تعداد روزهای آلوده به ذرات معلق در سال 2005 با 24 روز رخ داده است، بر اساس تحلیل خوشه ای با محاسبه ی فواصل اقلیدسی و پیوند آن به روش وارد در محیط نرم افزار متلب چهار الگو فشاری و برای هرخوشهیکروزبه عنوانروزنمایندهمشخصشد. نتایج تحلیل همدید نشان می دهد که یک سامانهکم فشارحرارتی در تراز دریا و یک سامانه چرخندی در تراز 850 هکتوپاسکال به همراه استقرار واچرخند قوی بر روی ایران در تراز 500 هکتوپاسکال در دوره گرم در روزهای آلوده شکل می گیرد و در مقابل وجود یک سامانه پرفشار در تراز دریا با ریزش هوای سرد به همراهی یک سامانه واچرخندی (پر ارتفاع) در تراز 850 با حاکمیت جو فشارورد در تراز پانصد در دوره سرد عوامل اصلی الگوهای همدید روزهای آلوده به ذرات معلق می باشد.

این پژوهش در حیطه گردشگری مطرح است و هدف از آن بررسی عوامل مؤثر بر رضایتمندی گردشگری در شهر شیراز از دیدگاه گردشگران خارجی می باشد که به شناسایی دیدگاه گردشگران در مورد رضایتمندی و علل نارضایتی آنها در شهر شیراز پرداخته است. به دلیل آنکه بهره برداری از توانها و قابلیتهای گردشگری در هرمنطقه می تواند زمینه پویا برای توسعه آن منطقه فراهم نماید، تحلیل توانها و قابلیتهای مذبور،ضرورتی ویژه خواهد داشت . این تحقیق به شیوه پیمایش انجام شده و داده ها به وسیله پرسشنامه انگلیسی از یک نمونه 250 نفری از گردشگران خارجی شهر شیراز جمع آوری و از نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو، تئوری مبادله هومنز و تئوری وسیله و هدف مرتن جهت تبیین رضایتمندی گردشگران استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین آگاهیهای گردشگری، موقعیت سیاسی ایران، جاذبه های تاریخی و فرهنگی، امکانات گردشگری و رضایتمندی گردشگری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . نتایج تحلیل چند متغیره نشان می دهد که جذابیت آثار تاریخی و فرهنگی، احساس امنیت، امکانات گردشگری و شناخت از شیراز، متغیرهایی هستند که دارای بیشترین اثرات بوده و در متن رضایتمندی گردشگری وارد معامله رگرسیون شده اند و توانسته اند بیش از نیمی از تغییرات متغیر وابسته راتبیین کنند. با توجه به این که بیش از نیمی از واریانس متغیر وابسته ( رضایتمندی گردشگری) به وسیله مدل تحقیق تبیین شده است، به نظر می رسد مدل تحقیق که برگرفته از نظریات مازلو، هومنز و مرتن می باشد، برای سنجش رضایتمندی گردشگری مدل مناسب و کارایی بوده است .

خبندان یکی از پدیده های اقلیمی است که قابلیت فراوانی در ایجاد خسارت در بخش های مختلف اقتصادی بویژه کشاورزی دارد. بنابراین شناخت این پدیده در استان فارس بدلیل رونق فعالیت های کشاورزی دارای اهمیت فراوانی است. هدف از این پژوهش شناسایی الگوهای گردشی تراز های مختلف جوی در رخداد پدیده یخبندان است. که با شناسایی الگوهای گردشی می توان به ارایه پیش آگاهی از طریق نقشه های سطوح مختلف جوی پرداخت. بنابراین با استفاده از تحلیل مولفه مبنا به روش ماتریس همبستگی بر روی داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار سطح دریا در محدوده صفر تا 70 درجه طول شرقی و 20 تا 60 درجه عرض شمالی به شناسایی عناصر اصلی تشکیل دهنده جریانات جوی پرداخته شد. سپس با کاربرد تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد بر روی نمرات مولفه ها الگوهای گردشی موجد یخبندان ترازهای فوق شناسایی گردید. در نتیجه با گسترش پر فشار سیبری و پرفشارهای اروپای شمال و شمال شرقی به سوی ایران علاوه بر نزول درجه حرارت در مناطق مختلف استان در ارتفاعات زاگرس، مرکز پرفشاری با فشار مرکزی بیش از 1025 هکتوپاسکال تشکیل می شود که در تداوم و تشدید یخبندان در استان نقش اساسی دارد. در تراز 500 هکتوپاسکال با استقرار شرق فراز (فراز غرب ایران یا فراز قوی شرق اروپا) بر روی استان فارس باعث ریزش هوای بسیار سرد عرضهای بالا به سمت عرضهای پایین می گردد و مناطق مختلف استان بویژه بخش های مرکزی، شمال و شمال غربی با افت شدید دما مواجه می گردند