جعفر عبدالملکی

هدف از نگارش این مقاله که با روش تحلیلی ـ نظری و بر اساس دیدگاه های مختلف مطالعات فرهنگی و رسانه ای صورت گرفته، بررسی نقش رسانه ملی در ارائه الگوی بهینه مصرف در ایران است. ضرورت این مطالعه، به وضعیت نابهنجار مصرف و اسراف در جامعه ایران و علل و عوامل مؤثر بر آن باز می گردد که رسانه ملی در مقابل آن وظایف و مسئولیت های خطیری بر عهده دارد. چگونگی بروز مصرف گرایی در ایران و پیامدهای آن، همچنین نقش رسانه ها بویژه رسانه ملی در تشدید یا کاهش این پدیده در جریان برنامه سازی و محتوای ارتباطات و پیام های تولید شده ساختار این مقاله را تشکیل می دهد. با توجه به چارچوب نظری، تجزیه و تحلیل یافته ها بیانگر نقش مهم رسانه در ارائه الگوی مصرف صحیح است. بررسی رویکردهای نظری و یافته های پژوهشی بیانگر نقش مهم رسانه در ارائه الگوی مصرف صحیح است. بر این اساس، راهکارهایی مانند آشنا کردن مخاطبان با پیامدهای مصرف زدگی، انجام مطالعات پیمایشی و پژوهشی در زمینه مصرف و موضوع های مرتبط، هم اندیشی با مردم و نخبگان، ارتقای محتوای برنامه ها، توجه به سیاست های فرهنگی و رسانه ای در زمینه تعدیل مصرف ازجمله پیشنهادهای ارائه شده برای تقویت نقش رسانه در اصلاح الگوی مصرف است.

جامعه پذیری زیست محیطی یکی از موضوعات جدید و جذاب در حوزه مطالعات جامعه شناسی و به این معناست که نهادها و عوامل اجتماعی کردن و جامعه پذیری در جامعه، از قبیل خانواده، مدرسه، رسانه ها و... تا چه میزان می توانند بر روی نگرش، جهان بینی و در نهایت رفتار مردم تأثیر بگذارند و ارزش های محیط زیستی را درونی سازند. در این میان، تلویزیون به دلیل بهره مندی از مؤلفه های اثربخش تصویری و هنری و از طرفی به دلیل فراگیری آن، نقش بسیار مهمی در نهادینه کردن ارزش های زیست محیطی در بین مخاطبان بویژه کودکان و نوجوانان دارد. مقاله حاضر درصدد است جایگاه تلویزیون در جامعه پذیری زیست محیطی نوجوانان شهر تهران را بررسی کند. از این رو، با 600 نفر از نوجوانان دانش آموز در مناطق 22گانه شهر تهران به روش پیمایش و ابزار پرسشنامه مصاحبه شد. نتایج نشان می دهد، هرچند بیش از 80 درصد نوجوانان تهرانی از تلویزیون استفاده می کنند و سهم تلویزیون بیش از سایر عوامل و سازوکار های جامعه پذیری در تغییر نگرش نوجوانان است، برای تأثیرگذاری بیشتر تلویزیون در جامعه پذیری کامل تر نوجوانان باید به راهکارهای دیگری اندیشید.

تأثیر مهاجرت های بین المللی را می توان در بعد کلان آن با تغییراتی در سطوح اقتصادی و سیاسی جوامع و در بعد خرد، با چگونگی انطباق مهاجران و ویژگی های هویتی آنها بررسی کرد. در بررسی تأثیر مهاجرت بر هویت افراد، ویژگی های هویتی مهاجران نسل دوم در مقایسه با نسل اول از پیچیدگی های بیشتری برخوردار است. درحالی که نسل اول مهاجران در ایران به دنیا آمده و رشد کرده اند و خود را ایرانی می دانند، نسل دوم یا در کشور میزبان متولد شده اند یا در اوایل دوران کودکی به آن کشور رفته اند و در فضای بینابینی فرهنگی جامعه مبدأ و جامعه میزبان اجتماعی شده اند؛ به همین دلیل نسل دوم مهاجران الگوی تطبیقی و هویتی متفاوتی خواهند داشت. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی و مصاحبه با متخصصان این حوزه در خارج از کشور ،ابعاد گوناگون هویت نسل دوم مهاجران بررسی شده است. نتایج نشان می دهد، مهاجران نسل دوم در دوران کودکی به ابعاد هویت بخش جامعه میزبان تعهد بیشتری دارند و از آنجا که در بررسی ارزیابی فایده، هویت ایرانی با تأیید اجتماعی همراه نیست، مهاجران نسل دوم عموماً مطابق با انتظارات افراد جامعه میزبان رفتار می کنند؛ اما همین افراد در دوران نوجوانی و جوانی، تعلق عاطفی بیشتری نسبت به ایران پیدا می کنند و با نگاهی بازاندیشانه می کوشند عناصر فرهنگی جامعه میزبان را با فرهنگ ایرانی ترکیب کنند.