محمد خلجی

مقاله حاضر ضمن معرفی نظریه ها و دیدگاه های مربوط به شکل گیری و پیشبرد جامعه اطلاعاتی و شرایط جدیدی که اطلاعاتی شدن در عرصه جهانی پدید آورده است، ویژگی های جامعه اطلاعاتی و جوامع معرفتی مطرح و با یکدیگر مقایسه شده است. مطالعه ادبیات موجود، نشان می دهد که انقلاب اطلاعات دو چالش مهم را مطرح کرده است؛ یکی پر کردن شکاف دیجیتال و دیگری ضمانت آینده آزادی بیان. همچنین برای درک بهتر روند جهانی ارتباطات به بررسی سیاست های جهانی ارتباطات در دوره معاصر پرداخته شده و اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو و تونس به طور اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با معرفی دو شاخص جهانی «آمادگی الکترونیک» و «فرصت دیجیتال»، به بررسی و مقایسه جایگاه کشورها در جهان و وضعیت شکاف دیجیتال پرداخته شده است. نتیجه این بررسی نشان می دهد هر چند که ایران در سال 2008 در رتبه هفدهم کشورهای دارای بیشترین کاربران اینترنت قرارگرفته ولی از نظر رتبه آمادگی الکترونیک، روند صعودی نداشته است.

مقاله ای که در پی می آید با توجه به نقش های جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در توسعه، به طرح مکاتب و رویکردهای نوین در سیاست گذاری و برنامه ریزی توسعه و جایگاه ICT در آنها می پردازد. این مقاله با تبیین مولفه های موثر در شکل گیری «جامعه معرفتی» به عنوان مبنای توسعه ارتباطات، وضعیت ارتباطات را در برنامه های توسعه ایران مورد مطالعه قرار می دهد و بر پایه آن بر اهداف و دستاوردهای برنامه چهارم توسعه تاکید می کند. بر پایه نتایج این تحقیق شاخص های بدست آمده در این برنامه در زمینه زیرساخت های ارتباطی و فناوری های اطلاعات و ارتباطات دست یابی به اهداف سند چشم انداز را با دشواری روبرو کرده است.