شهرزاد غلامی

کارکنان واحدهای بالینی با مسائل اطلاعاتی مهم و مشترکی مواجه هستند که رفع آن ها نیازمند وجود اطلاعات دقیق، معتبر و قابل اعتمادی است که در کوتاه ترین زمان قابل دستیابی و استفاده باشد. هدف از این مطالعه، بررسی تأثیر مؤلفه های آموزش و آگاهی بر رفتار اطلاع یابی مشارکتی کارکنان بالینی «دانشگاه علوم پزشکی قزوین» بود. این پژوهش مطالعه ای نیمه آزمایشی مبتنی بر طرح پیش آزمون و پس آزمون است. جامعه آماری این پژوهش را ۴۰ نفر از کارکنان حوزه درمانی شاغل در بیمارستان های «دانشگاه علوم پزشکی قزوین» تشکیل می دهند. گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه انجام شد. مداخله آموزشی بر افزایش میزان آگاهی مشارکتی افراد و همچنین، مشارکت آن ها در فرایند جست وجوی اطلاعات تأثیر قابل توجهی داشت (P<۰.۰۵). ارزیابی مدل معادلات ساختاری رفتار اطلاع یابی مشارکتی با شاخص ۰/۰۵۸=RMSEA با سطح معناداری کوچک تر از ۰/۵۰نشان داد که مدل از برازندگی مناسبی برخوردار است. از بررسی مدل اطلاع یابی مشارکتی کارکنان بالینی می توان دریافت که با افزایش آگاهی گروهی در زمینه مشارکت، میزان تعامل و همکاری گروهی افزایش یافته و بازنمون آن در افزایش ارتباطات گروهی و تقسیم وظایف به خوبی نمایان است. به اشتراک گذاری اطلاعات به عنوان فعالیتی که حاصل همکاری افراد است، مشارکت کنندگان را به خلق دانش جمعی، حفظ آگاهی مشارکتی همکاران و ایجاد درک مشترک قادر می سازد و می تواند شامل انتقال نیازهای اطلاعاتی و نتایج بازیابی شده، پردازش بیشتر اطلاعات، و یا انتقال دانش در مخازن دانشی گروه باشد.

مقدمه: حوزه رفتار اطلاعاتی مشارکتی شامل دو جنبه مهم یعنی اطلاع یابی و بازیابی اطلاعات مشارکتی است که در آن مباحث گوناگونی مانند شناخت، ارزیابی و درک رفتار کاربران با نیاز های اطلاعاتی مشترک و چگونگی تقسیم وظایف، ارتباطات و عملکرد آنها در مواجه با منابع اطلاعاتی ، شیوه بازیابی و دستیابی به اطلاعات به ویژه در محیط وب مورد توجه قرار می گیرد. هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی مدل های مطرح در حوزه رفتار اطلاع یابی و بازیابی اطلاعات مشارکتی و معرفی عوامل و مؤلفه های به کار رفته در هر یک از این مدل ها است. روش شناسی: در این مطالعه مروری از روش کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. چهار مرحله به کار گرفته شده در این پژوهش شامل (اجرای راهبُرد جستجو در پایگاه های اطلاعاتی، جمع آوری مقالات مرتبط و بررسی اولیه آنها بر اساس مدل طراحی شده، بررسی نهایی بر مبنای مدل ارزیابی شده در سایر مطالعات، گزینش مطالعات و تحلیل مقالات) می باشد. با گردآوری اولیه داده ها، جستجو و کاوش منابع و مقالات منتشر شده داخلی و خارجی در دو پایگاه ISI و Scopus انجام شده است.در مجموع374 مقاله از دو پایگاه جستجو و بازیابی شده و همگی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: شش مطالعه حاوی مدل رفتار اطلاعاتی، اطلاع یابی و یا بازیابی اطلاعات مشارکتی یافته و چهار مدل انتخاب شدند. نتایج حاصل از استخراج مؤلفه های هریک از مدل ها، حاکی از آن داشت که 6 عامل و زمینه اصلی مطالعات حوزه رفتار اطلاع یابی و بازیابی اطلاعاتی مشارکتی، شامل آگاهی مشارکتی، تقسیم کار، اشتراک دانش، حفظ دانش و ارزیابی اطلاعات بازیابی شده و کاربرد دانش مشارکتی به عنوان مؤلفه های اساسی مشترک در اکثر مدل ها در نظر گرفته شده اند مدل مفهومی حاصل از تعاملات مولفه های شناسایی شده در سایر مدل ها منطبق با نتایج این مطالعه ارائه شده است. نتیجه : علاوه بر تبیین مدل مفهومی رفتار اطلاع یابی و بازیابی اطلاعات مشارکتی، نتایج بیان داشت که عوامل مؤثری دیگری همچون ارتباط، تصمیم گیری تیمی و کاربرد اطلاعات نیز در کنار مؤلفه های مورد مطالعه در بسیاری از مطالعات مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اند که حاکی از نیاز به تحقیقات وسیع تر به منظور کشف و بسط عوامل جدید و مؤثر بر حوزه اطلاع یابی و بازیابی اطلاعات مشارکتی دارند.