آموزش فنون قرائت و تجوید قرآن کریم

4- اخفاء
به تلفظ این کلمات در زبان محاوره فارسی توجه کنید
پنکه مَن
ملاحظه می‌شود که در تلفظ کلمه (مُن) حرف نون از برخورد سرزبان به لثه دندانهای بالا تلفظ می‌شود.
اما در کلمه «پنکه» سر زبان به لثه برخورد نمی‌کند بلکه صدای نون به‌صورت غنه و با امتداد بیشتر، از حفره‌های بینی خارج می‌شود.
به این عمل اخفاء(1) می‌گویند. یعنی نون نه کاملاً اظهار می‌شود و نه ادغام می‌شود بلکه حالتی میان اظهار و ادغام دارد که همراه با غنه است و تشدید هم ندارد.
نون ساکنه یا تنوین قبل از چه حروفی اخفاء می‌شود؟
اگر از 28 حرف الفبای عربی 6 حرف یرملون (ادغام) و 6 حرف حلقی (اظهار) و حرف باء (اقلاب) را کم کنیم (مجموعاً 13 حرف)، 15 حرف دیگر باقی می‌ماند که به آن حروف مابقی می‌گویند.
قاعده: هرگاه نون ساکنه یا تنوین قبل از 15 حرف مابقی قرار گیرد اخفاء می‌شود.
مثال: مِنْ قَبْلُ اِنْ کُنْتُمْ
15 حرف عبارتند از (ت ث ج د ذ ز س ش ص ض ط ظ ف ق ک)
نکته: در اخفاء مقدار غنه معمولاً برابر با دو حرکت است.
اکنون برای اخفاء نون ساکنه یا تنوین قبل از 15 حرف مثالهایی ارائه می‌شود:
اخفاء نون ساکنه قبل از حرف\ در یک کلمه\ در دو کلمه\مثال برای تنوین
1 ت\ مُنْتَهُونَ\ مِنْ تُرابٍ\ جَنّاتٍ تَجْری
2 ث\ اُنْثی\ فَمَنْ ثَقُلَتْ\ ماءً ثَجّاجاً
3 ج\ اَنْجَیْنا\ مِنْ جِبالٍ\ فَصَبْرٌ جَمیل
4 د\ عِنْدَ\ وَ مَنْ دَخَلَهُ\ قِنوانٌ دانِیَهٌ
5 ذ\ یُنْذِرَ\ مَنْ ذَا الَّذی\ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ
6 ز\ اَنْزَلَ\ فَاِنْ زَلَلْتُمْ\ مُبارکه زَیْتُونَهٍ
7 س\ اِنْسانَ \عَنْ سَواء\ قوْلاً سَدیدًا
8 ش\ مَنْشُورًا\ مِنْ شَیْءٍ \عَلی کُلِ شَیْءٍ شَهیدٌ
9 ص\ مَنْصُوراً\ لَمَنْ صَبَرَ\ رِجالٌ صَدَقوُا
10 ض\ مَنْضُودٍ\ مَنْ ضَلَّ\ قَوْماً ضاّلینَ
11 ط\ یَنْطِقُون\َ وَاِنْ طائِفَتان\ِ قَوْماً طاغینَ
12 ظ\ یَنْظُرُون\ مَنْ ظَلَم\َ قُرًی ظاهِرَة
13 ف\ اِنْفِرُوا\ وَاِنْ فاتَکُمْ\ عَمًی فَهُمْ
14 ق\ فَاَنْقَذَکُمْ\ مِنْ قَبْلُ\ بِکُلِ شَیْءٍ قَدیرٌ
15 ک\ مِنْکُمْ\ مَنْ کَفَرَ\ فی یَوْمٍ کانَ
خودآزمایی: اکنون که با احکام چهارگانه نون ساکنه و تنوین (ادغام – اظهار – اقلاب – اخفاء) آشنا شده‌اید برای تمرین بیشتر، حکم نون ساکنه و تنوین را در کلمات زیر بیان نمایید.
رَسُولاً شاهِداً عَلَیْکُمْ/مِنْ غَفُورٍ رَحیمٍ/مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ/مِنْ بَرَدٍ فَتُصیب
اِنْ کُنْتُمْ بِهِ/مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ/مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً تُمَّ
پی‌نوشت‌ها:
1-اخفاء حالتی است بین اظهار و ادغام همراه با غنه و بدون تشدید.